2-Mavzu. Qum-gilli qolipda quymani tayyorlab olish texnologiyasi O’quv modul birliklari

2-Mavzu. Qum-gilli qolipda quymani tayyorlab
olish texnologiyasi
O’quv modul birliklari

1. 
   Quymani tayyorlab olish sxemasi.
   
2. 
   Qolip tayyorlashdagi moslamalar.
   
3. 
   Qolipni tayyorlash texnologiyasi.
   

Quymakorlik qolipining vazifasi, bu quymaning ko‘rsatilgan shaklini, o‘lchovlarini, belgilangan aniqligini, sifatli yuzasini, belgilangan qolipga quyilgan suyuqlantirilgan metalning sovitish tezligini, lozim bo‘lgan tuzilishining shakllanishini ta’minlab sifatli quyma olishdir. Qum – gilli qolipni tayyorlab olish sxemasi 1-rasmda keltirilgan.

Qolip qum-gilli aralashmadan moslamalar yordamida tayyorlanadi. Moslama (model) yordamida ko‘pincha ikki kismdan iborat, yarim qoliplar tayyorlab olinadi. Moslama kesilgan yuzasi bilan massiv plitaga keltiriladi. Plitaga quyiladigan opokalar (5) quyma yoki payvandlash usulida tayyorlab olingan. Opoka ichiga qolip aralashmasi (1) solinadi va turli usullarda zichlashtiriladi (2-rasm).
Quyma qolipda belgilangan darajaga sovigan va kotgandan so‘ng ajratish reshetkasida qolipni buzib quymani qolipdan ajratib olinadi. Undan keyin quyma arayishlardan tozalab va kerak bo‘lsa termik ishlov berishga yuboriladi.
Mexanik bulimiga topshirilishdan oldin quymalar nazoratdan utkazilib, yaroksiz va nuksonli quymalar suyuklantirish bulimiga junatilinadi. YAroqli quymalar esa mexanik ishlov berish sexlariga yuboriladi.
Opokalarda tayyorlangan quyma detalning shakli olingandan keyin qolipdan moslamalar chikarib olinadi. Qoliplarni yig‘ishdan oldin uning pastki qismiga bo‘shliqning shaklini chiqarib beradigan o‘zak (sterjen) (2) o‘rnatilinadi (2-rasm). YArim qoliplar yigilgandan so‘ng ichida quymaning tashkari shakli olinadi. Undan tashkari qolip ichida suyuk metalni keltiradigan quyish tizimining qismlari (3) va qolipdan gaz va xavo chikariladigan ventilyasion kanallar, vыporlar (4) bajariladi. O‘zaklar maxsus o‘zak yashiklarida tayyorlanadi. O‘zak (sterjen) aralashmalari qolip aralashmasidan puxtarok bo‘ladi va unga toza qumlar ko‘proq qo‘shiladi. Ko‘pincha hajmi kattaroq quymalar uchun kolipda kushimcha bushliq ustama (pribыl) o‘rnatilinadi.
Ustamada suyuq metal oxirida kotib qirishishini quymaning ichki kismida inkor etadi va gaz g‘ovaklaridan saklaydi. Ustamalar quymada chiqib turadigan kattarok kismlarni tashqil qiladi. Quyma sovitilib qolipdan ajratilgandan so‘ng ustama ko‘pincha payvandalash usulida kesib tashlanadi va qayta suyuqlantirish uchun shixta vazifasida ishlatiladi.



Model-moslamato’plamikonstruksiyasini ishlab chiqish va tayyorlash

Yarim qolip va o’zaklarni ishlab chiqish



O’zak aralashmalarini tayyorlash

Yaroqli quymalar

Qolip aralashmasini tayyorlash



Qolipni yig’ish

Qolipga suyuq metallni quyish

Quymani qolipdan ajratish

Qolip va o’zaklarni quritish

Quymakorlik qotishmasini suyuqlantirish

Kovshlarga quyish

Tuzatilmaydigan nuqsonlar



Nuqsonlarni tuzatish

Termik ishlov berish va bo’yash

Nuqsonli quymalar

Quymani arayishlardan tozalash

Quymaning sifat nazorati

Quyish tizimi o’lchamlari


1-rasm. Qum-gilli qoliplarda quymalarni tayyorlab olish sxemasi


2-rasm. Quymakorlik qolipi (a) va quyma-detal (b)