24 Tema. Kalyli to’ginler. Reje

Kaliy xlorid (KCl). En’ ko’p tarqalg’an kaliyli to’gin esaplanadı, islep shıg’arılatug’ın kaliyli to’ginlerdin’ 85-90% tin quraydı. Quramında 53,7-60,0% shekem K₂O tutadı. Ma’mleketilik standart boyınshakaliy xlorid ıg’allıg’ı 1% ten ko’p bolmag’an, ku’l ren’ ko’riniske iye qızg’ılt ha’m aq kristallarının’ aralaspası halatında islep shıg’arıladı.
Kaliy xlorid eki tu’r: galurgiya ha’m flotatsiya usılları ja’rdeminde alınadı.
Bul usılda alıng’an kaliy xlorid mayda kristall bo’leksheler ko’rinisinde bolıp, gigroskopikligi joqarı bolg’anlıg’ı sebebli ıg’al tartıp, birigip qalıwı mu’mkin. Bunın’ aldın alıw ushın bo’leksheler da’nelestiriledi (1-3 mm u’lkenlikte) yaki aminler qosıw jolı menen japısqaqlıg’ı kemeytiriledi.
Kaliy duzı-(KCl +_mKCl · _nNaCl) . Ku’l ren’ ha’m qızg’ılt kristallar tutqan, kaliy xlorid ha’mde silvinit aralaspasınan ibarat to’gin.
U’lgi boyınash ıg’allıq 2% ten artpawı, quramındag’ı K₂O nın’ mug’darı 40% ten kem bolmaslıg’ı kerek. Hawadan ıg’allıq tartıp, tasıw ha’m saqlaw protsessinde birigip qaladı.
Quramı ha’m qa’siyetlerine qaray silvinit ha’mde kaliy xloridi ortasında aralıq halatın iyeleydi: xlor menen natridin’ mug’darı kaliy xloriddag’ıdan ko’p, biraq silvinitdag’ıdan kem.
Kaliy duzı natriyg’a talpshan’ ha’m xlorg’a shıdamlı eginlerge (qantla’blegi, azıqlıq ha’m ot jemlik tamır miyweliler)isletiw jaqsı na’tiyje beredi. Gu’zgi shu’digar astına kirtilse, quramındag’ı xlordın’ tiykarg’ı bo’legi juwılıp ketedi ha’m eginlerge ko’rseteug’ın keri ta’siri jog’aladı.
Kaliy sulfat- (K₂SO₄). Aq tu’sli (bazan sarg’ısh jıltıraq ren’ge iye) mayda kristall bo’lekshe untaq.. Quramındag’ı 2allıq 1,2 % ten kemitek, K₂O nın’ mug’darı 46-50 % a’tirapında. Birigip qalıw ıqtımalı kem, qaltalarda yaki ashıq halatta tasıladı.
Kaliy sulfatı tu’rli topıraq tiplerinde barlıq awıl xojalıq eginlerine isletiw mu’mkin, a’sirese, xlorg’a sezgir eginler (temeki, ju’zim, zıg’ır, kartoshka ha’m basqalar)ge isletiw jaqsı na’tiyje beredi.
Kalimagneziya-(K₂SO₄ · MgSO₄ · 6H₂O). Ku’l ren’ tu’stegi mayda untaq yaki qızg’ılt da’nesheler halda islep shıg’arıladı. Quramındag’ı 29% K₂O, Mg O tu’rde, ıg’allıg’ı 5% a’tirapında. Birikpeydi. Qag’az ha’m polietilen qaplarda yaki ashıq halda tasıladı. Kaliy sulfat sıyaqlı onıda xlor ionına sezgir ha’m kaliy menen bir bir qatarda magn6iy ko’p talap qılatug’ın eginler (kartoshka, zıg’ır , jon’ıshqa)ge, asirese, quramında magniy kem bolg’an topıraqlarg’a salıw maqsetke muwapıq.