3-amaliy ish: Yo‘l mintaqasini tayyorlash va uning uchun zarur bo‘lgan mexanizmlarning ish unumdorligini aniqlash Ishdan maqsad

---

3-amaliy ish: Yo‘l mintaqasini tayyorlash va uning uchun zarur bo‘lgan 
mexanizmlarning ish unumdorligini aniqlash 
Ishdan maqsad: 
Talabalarga berilgan topshiriqqa asosan yo‘l poyini qurish 
uchun yo‘l mintaqasini tayyorlashda bajariladigan ishlarni o‘rganadi. Tayyorlash 
ishlarida zarur bo‘lgan mexanizmlarning ish unumdorlgini aniqlash jarayonlarini 
hisob kitob ishlarini o‘rgatish.
 
Nazariy qism 
Yo‘l mintaqasini tayyorlash va uning uchun zarur bo‘lgan mexanizmlarning ish 
unumdorligini aniqlash, yo‘l joylashgan uchastkasining relefi, grunti va karerlarning 
mavjudligiga qarab hamda har bir piketdagi yer ishlari hajmiga asoslanib, butun yo‘l 
uzunligi bo‘ylab tahlil qilinadi.
Relef tuzilishidan qat’iy nazar, quyidagi ishlar bajariladi: 
-
Geologik va geodezik qidiriv ishlari(trassani tiklash ishlari) 
-
tayyorgarlik ishlari
-
asosiy ishlar
-
tekislash va pardozlash ishlari. 
Qurilishga ajratilgan uchastkada asosiy ishlarni boshlashdan oldin 
tayyorgarlik ishlari bajariladi. Ungacha trassani tiklash ishlari bajariladi va yo‘l 
mintaqasini daraxt, buta, to‘nka, yirik toshlar va boshqalardan tozalanadi. 
 
Avtomobil yo‘llarini qurishda maxsus yo‘l mashinalari va jihozlardan, 
ko‘chma ta’mirlash uchastkalardan, zarur bo‘lgan transport va aloqalardan, 
shuningdek quruvchilar uchun ko‘chma va oson ko‘cha oladigan vaqtinchalik 
qurilmalardan, omborlardan, ustaxonalardan va xokazolardan foydalanish zarur. 
Qurilayotgan yo‘l bo‘yida ABZ va SBZlarni joylashtirish ularning xizmat 
ko‘rsatadigan yo‘l qismlari ko‘lamini, qurilish tezligini hisobga olib, loyihaning 
qurilishni tashkil etish qismida aniqlanadi. 
Yo‘l mintaqasini tayyorlashishlari qurilishni tashkil etish loyihasi va ishlab 
chiqarishni tashkil etish loyihalari asosida yo‘l poyi qurilgunga qadar amalga 
oshirilishi lozim. Bu ishlar:trassani tiklash va bog‘lashdan, ajratilgan mintaqani 
tozalashdan, yo‘l poyi elementlarini joyida belgilashdan, suv chetlatish va quritish, 
yo‘l ko‘tarma asosini tayyorlashdan, vaqtinchalik yo‘llar va inshootlar qurish, aloqa 
va elektr tarmog‘i tortish, energiya, suv, bug‘ va gaz ta’minotini tashkil etish 
ishlaridan iborat. 
Geodezik rejalash asosining hajmi va tarkibi, hamda qurilish jarayonida 
geodezik ishlarni bajarishdagi haqiqiy o‘zgarishlar QMQ 3.01.03 talablariga javob 
berishi kerak. 
Qurilishni joyiga geodezik bog‘lash asoslarini, odatda, buyurtmachi amalga 
oshirib, qurilish-montaj ishlari boshlanmasdan oldin 10 kun muddat ichida unga 
tegishli texnik hujjatlarni, hamda qurilish maydonidagi bog‘langan punktlar va 
belgilarni pudratchiga topshirishi kerak. 

---

Qurilayotgan yo‘l to‘shamasi takomillashgan yyengil, o‘tuvchi va quyi 
turdagi qoplamadan iborat bo‘lganda, balandligi 1,5 m. dan kam bo‘lmagan yo‘l 
ko‘tarmalari ostida balandligi 10 sm. gacha bo‘lgan to‘nkalarni qoldirishga yo‘l 
qo‘yiladi.
Yo‘l poyini qurish ishlari boshlanmasdan oldin tozalash paytida yig‘ilgan 
chiqindilarni qoldirish man etiladi. 
O‘rmon nazorati tashkilotlari bilan kelishilgan holda, ishga yaroqsiz 
chiqindilarni yo‘q qilishni (ko‘mib tashlash, yoqish) maxsus ajratilgan joy-larda, 
sanitariya va yong‘inga qarshi qoidalarga rioya qilgan holda bajariladi. 
Grunt uchun zahira yer va konlarni ishlatishga tayyorlash paytida, ajratilgan 
yer maydonini chegaralash, tozalash va gruntni tashish yo‘llarini qurish ishlarini
bajarish kerak. 
Grunt uchun zahira yer va konlarga ajratilgan maydonlarda suv yig‘iladigan 
joylar bo‘lsa, unda tuproq va tozalash ishlari boshlanmasdan oldin yuza suvlarini 
chetlatuvchi qurilmalarni qurish kerak bo‘ladi. Agar ishlov beriladigan tuproqning 
namligi me’yordan ortiq bo‘lsa, unda tuproqni quritish choralari ko‘riladi. 
Agar avtomobil yo‘lining qurilish sur’ati yer osti inshootlarini qurish 
ishlaridan oldinda bo‘lsa, unda tegishli idoralar bilan kelishgan holda, yo‘l poyining 
butunligini saqlash uchun inshootlar o‘tkaziladigan joylarda kojuxlar yoki boshqa 
xildagi qurilmalar o‘rnatiladi. 
Qurilish ishlari tugagandan so‘ng vaqtincha foydalanishga ajratilgan yer 
maydonlari 
loyihada 
ko‘rsatilgandek qayta ishlanib, foydalanuvchilarga 
topshirilishi zarur. 
Topshiriq: talaba berilgan topshiriqqa asosan qurilishdagi va gurunt ishlari 
hajmini aniqlab, hisob ishlarini chizmada ko‘satib beradi.