3-lektsiya Matematikanı oqıtıwda induktsiya hám deduktsiya metodlari, olardıń axmiyeti. Matematikanı oqıtıwda analogiya metodlari, olardıń axmiyeti

Analogiya metodı
Salıstırıw metodı analogiya metodı menen tıg’ız baylanıslı. Analogiya boyınsha pikirlerdi juwmaqlawdın’ sxeması to’mendegishe:
Birinshi pikir: A obekti a,v.s,k qa’siyetlerine iye.
Ekinshi pikir: V obekti a,v,s qa’siyetlerine iye.
Juwmag’ı. V obekti k qasiyetine iye bolıwı mu’mkin. Sonlıqtan analogiya boyınsha alıng’an pikir barlıq waqıt durıs bola bermeydi.Analogiya boyınsha alıng’an pikirlerdi tekserip, da’lillew kerek.
Analogiya a’piwayı ha’m taralg’an analogiya bolıp ekige bo’linedi.Analogiyada uqsaslıq belgisi boladı.
A’piwayı analogiyada obekttin’ geybir belgilerinin’ uqsaslıg’ı boyınsha,onın’ basqa belgilerinin’ uqsaslıg’ı haqqında pikir ju’rgiziledi.
Taralg’an analogiyada qubılıslardın’ uqsaslıg’ınan sebeplerdin’ uqsaslıg’ı haqqında juwmaq shıg’arıladı.
Sonın’ menen birge, a’piwayı analogiya menen taralg’an analogiya sa’ykes twrde qatan’ ha’m bosan’ analogiya bolıp jiklenedi.
Qatan’ analogiyada salıstırılatug’ın obektlerdin’ belgileri o’z­ara baylanıslı boladı.
Bosan’ analogiyada salıstırılatug’ın obektlerdin’ belgileri o’z-ara anıq baylanıslı bolıwı sha’rt emes.
Analogiya matematikanı oqıtıw protsesinde: jan’a tu’siniklerdi engiziwde,figuralardın’ qa’siyetlerin u’yreniwde,teoremalardı da’lillewde yamasa esaplar sheshiwde ken’ qollanıladı.
Mısalı, parallelopipedtin’ qa’siyetlerin oqıtqanda onın’ parallelogramm menen analogiyasın paydalansa tu’siniw ansat boladı.
1.Tuwrı to’rtmu’yeshliktin’ diagona- 1*. Tuwrı mu’yeshli parallelopiped-
lının’ kvadratı onın’ eki o’lshemi- tin’ diagonalının’ kvadratı onın’
nin’ kvadratlarının’ qosındısına u’sh o’lsheminin’ kvadratlarının’
ten’. qosındısına ten’.
2. Tuwrı to’rtmu’yeshliktin’ diagonal- 2*.Tuwrı mu’yeshli parallepipedtin’
ları ten’. diogonalları ten’.
3. Parallelogramnın’ qarama-qarsı 3*. Parallelipedtin’ qarama-qarsı
ta’repleri o’z-ara ten’. jaqları o’z-ara ten’.
Oqıwshılardın’ berilgen matematikalıq ga’plerge uqsas ga’plerdi du’ziw sheberliklerin qa’liplestiriwdede analogiya u’lken rol atqaradı.
Mısalı, sannın’ 3 ke bo’lingishlik belgisinen sannın’ 9 g’a bo’lingishlik belgisin keltirip shıg’arıwg’a uqsas, sannın’ 5 ke bo’lingishlik belgisinen analogiya boyınsha 25 ke bo’lingishlik belgisin shıg’arıwdı tapsırma iretinde beriwge boladı.
1. Eger sannın’ tsifrlarının’ qosındısı 1*.Eger sannın’ tsifrlarının’ qo-
3 ke bo’linse, onda ol san 3 ke bo’linedi. sındısı 9 g’a bo’linse, onda ol
san 9 g’a bo’linedi.
2. Eger sannın’ keyingi tsifrları 0 2*. Eger sannın’ keyingi eki
yamasa 5bolsa,onda ol san 5 ke bo’linedi. tsifrı nol yamasa 25 ke bo’li-
netug’ın san bolsa, onda ol san
25 ke bo’linedi.
Analogiya boyınsha alıng’an pikirlerdi ba’rhama tekseriw kerek .Sebebi, geybir jag’dayda pikirler jalg’an bolıwıda mu’mkin. Mısalı:
3. Eger sannın’ keyingi eki tsifrı nol 3*. Eger sannın’ keyingi tsifrı
yamasa 4 ke bo’linetug’ın san bolsa, onda nol yamasa 8 ge bo’linetug’ın
ol san 4 ke bo’linedi. bolsa, onda ol san 8 ge bo’line-
di.
Usı mısallardag’ı 3* so’ylem 3-so’ylemnen alıng’an , bul qa’te pikir.Ma’selen,
100 ha’m 364 sanları 8 ge bo’linbeydi.
Analogiyanı geybir teoremalardı da’lillewdede qollanıwg’a boladı.Mısalı:
4. U’shmu’yeshliktin’ orta sızıg’ı ultanına 1. Trapetsiyanın’ orta sızıg’ı
parallel ha’m onın’ yarımına ten’ ultanlarına paralel ha’m
olardın’ qosındısının’
yarımına ten’.