3-mavzu: jahon mamlakatlari ta’limi taraqqiyotining ayrim masalalari

 Hozirgi kunda mamlakat xalq ta‘limi tizimi quyidagi kurinishga ega:

•  Bolalar bog’chalari – 3-6 yoshli bolalarning bir qismini qamrab olgan (70 %).
•  Bog’chalarga qatnamaydigan bolalar maktabga borishdan 6 oy oldin tayyorlov mashg’ulotlariga jalb etiladi.
• Bog’chalardagi mashg’ulotlar aholining ish rejimiga bog’liq holda tashkil etiladi.

Umumiy majburiy ta‘limga 6 yoshdan 16 yoshgacha bo`lgan bolalar jalb etiladi. Bu amalda 2 bosqichli 8 yillik ta‘lim bulib, I-IV, V-VIII sinflarni uz ichiga oladi. 1-sinfga qabul qilinganlarning 80 % i asosiy maktab (8-sinf) ni 14 yoshida, qolgan 20 % i 16 yoshida tugallaydi. Yuqori sinflarda iqtidorlilar uchun alohida uquv rejasiga asoslangan chuqurlashtirilgan ta‘lim beriladi. 8-sinfni bitirgan usmirlar urta umumiy ta‘lim olish uchun yana 2 yil uqiydi.
Urta ma‘lumot – tayanch maktabi (8-sinf) ni bitirgan uquvchilarning 20 % I jalb etiladi (iqtidorlilar, shundan bolalarning 15 % i). Shuningdek, ularning bir qismi kasb-hunar-texnika bilim yurtlariga jalb etiladi. Lekin ularning 15 % i ishlab chiqarish yunalishida umumiy ta‘lim oladi.

Gimnaziya – 4 yillik ta‘lim bulib, unda chuqurlashtirilgan ta‘lim sinflari ham mavjud. Gimnaziyaning oxirgi sinflarida ba‘zi fanlar tanlov asosida urganiladi. Gimnaziyani tugatganlarga uzlashtirish natijalariga kura yetuklik attestatni olish uchun imtihonlarni topshirishga ruxsat beriladi. Ular oliy maktabda uqishni davom ettirishlari mumkin, qolgan qismiga ishga kirish uchun guvohnoma beriladi. Topshirilgan imtihonlar oliy uquv yurtiga kirish imtihonlari vazifasini ham bajaradi.

• Gimnaziya – 4 yillik ta‘lim bulib, unda chuqurlashtirilgan ta‘lim sinflari ham mavjud. Gimnaziyaning oxirgi sinflarida ba‘zi fanlar tanlov asosida urganiladi. Gimnaziyani tugatganlarga uzlashtirish natijalariga kura yetuklik attestatni olish uchun imtihonlarni topshirishga ruxsat beriladi. Ular oliy maktabda uqishni davom ettirishlari mumkin, qolgan qismiga ishga kirish uchun guvohnoma beriladi. Topshirilgan imtihonlar oliy uquv yurtiga kirish imtihonlari vazifasini ham bajaradi.

• Kasb-hunar urta maktabi – 4 yillik kasbiy ta‘lim bulib, xalq xujaligining yunalishi uchun malakali mutaxassislar tayyorlab beradi. Uni tugatganlarga ham oliy maktabga kirish huquqini beruvchi yetuklik attestati beriladi.
•  Hunar-texnika bilim yurtlari – 3 yillik kasbiy ta‘lim bulib, xalq xujaligining 186 yunalishi uchun malakali ishchilar tayyorlaydi. Uni tugatganlarga yetuklik attestati beriladi.
•  Gimnaziya va kasb-hunar maktablarining kechki va sirtqi bulimlari ham mavjud bulib, hamma uchun ochiqdir.