\376\377\000M\000i\000c\000r\000o\000s\000o\000f\000t\000 \000W\000o\000r\000d\000 \000-\000 \004\030\004"\004\030\004!\004\036\004\024\004\030\004\031\000

Korxonalar asosiy faoliyat moliyaviy natijalari

Korxonalar hozirgi paytda asosiy faoliyat, moliyaviy faoliyat va boshqa faoliyatlardan olingan daromad va harajatlarini to‘g‘ri hisobga olib borishlari lozim. Korxonalar moliyaviy natijalarining shakllanishi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1999 yil 5 fevral №54 son qarori bilan tasdiqlangan

«Mahsulotlarni ishlab chiqarish va sotish harajatlarining tarkibi, hamda moliyaviy
natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risidagi Nizom»ga asosan korxonalarning asosiy faoliyatidan ko‘rgan natijalari (AFN) quyidagicha aniqlanadi.

1. 
   Korxona tayyor mahsulotini sotishdan tushgan yalpi tushumdan (YAT) aksiz solig‘i va qo‘shilgan qiymat solig‘i summalari chiqarib tashlanadi. Qolgan summa korxonanining mahsulot sotishdan sof tushumi (ST) hisoblanadi:
   

ST = YAT – AS – QQS

2. 
   Sof tushum summasidan sotilgan tayyor mahsulotlarning ishlab chiqarishning harajatlari ya’ni tannarxi ayirib tashlansa, asosiy faoliyat moliyaviy natijalari ya’ni ishlab chiqarilgan mahsulotlarning sotishdan olingan yalpi foyda kelib chiqadi:
   

YAF = ST – IT (IT – ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxi).
Hozirgi paytda korxonalarga o‘ziga tegishli bo‘lgan mulklarni: asosiy vositalar, inventorlar va shu kabilarni sotish, tugatish huquqlari berilgan.
Demak, korxonalar joriy davrda mulklarni sotishdan, buzishdan daromad olishlari mumkin yoki zarar ko‘rishlari mumkin.
Shunday qilib, korxonalarning asosiy faoliyatidan ko‘rgan foydalari – yalpi foydaga boshqa operatsiyalardan olingan daromadlar qo‘shilib, boshqa operatsiyalardan olingan zararlar ayirilib, davr harajatlari ayirilib tashlanganiga teng.
Asosiy faoliyatidan foyda- AFF AFF = YAF – DX + BD – BZ
DX – davr harajatlari, BD – boshqa daromalar. BZ – boshqa zararlar

3. Korxonalar moliyaviy faoliyat natijalari statistikasi

Hozirgi bozor sharoitida juda ko‘p korxonalar qimmat baho qog‘ozlar operatsiyalarida (investitsiya tarzida, oldi-sotdi bozorida va boshqa operatsiyalarda) hamda bank operatsiyalarida qatnashadi. Korxonalar bunday faoliyatlardan daromad olishlari yoki zarar ko‘rishlari mumkin. Moliyaviy faoliyat daromadlariga olingan foizlar, dividentlar, chegirmalar, chet el valyutasi kursi ko‘tarilishidan olingan daromadlar, bank faoliyatidan olingan foizlar va shu kabilar kiradi.

Moliyaviy zararlarga to‘langan dividentlar, foizlar, valyuta kursining pasayishidan ko‘rilgan zararlar hamda aksiyalarni chiqarish , saqlashdagi harajatlar kiradi. Shunday qilib, korxonananing umum xo‘jalik faoliyat foydasi (UmFF) AFF ga moliyaviy faoliyatdan olingan (MD) foydani qo‘shib, moliyaviy faoliyatdan ko‘rilgan zararni (MZ) ayrilganiga teng.
UmFF = AFF + MD – MZ
Ayrim paytda korxonalarda favqulodda daromad (foyda) yoki zararlar ham bo‘lishi mumkin. Bunday favqulodda foyda va zararlar juda katta tabiiy ofatlar, urushlar, davlat to‘ntarish natijasida bo‘lishi mumkin.
Vazirlar mahkamasining 1999 yil 5 fevralda tasdiqlagan Nizomda favquloddagi foyda va zararlar ko‘rsatilgan. Korxonaning UmFF ga favquloddagi
foyda qo‘shilib, favqullodagi zarar ayrilib tashlansa, korxonananing soliq to‘laguncha bo‘lgan foydasi kelib chiqadi.
UmFF + FF = FZ = STF
STF – soliq to‘laguncha foyda. FF – favqulodda foyda
FZ – favqulodda zarar
Korxonalar regulirovka qilingan bu foydasidan daromad solig‘i va boshqa soliqlar to‘lanadi. Qolgan summa korxonaning sof foydasi yoki zarari bo‘ladi.
Bu summani korxona qanday mulk shakli bo‘lishiga qarab taqsimlaydi.

4.