4-mavzu. Innovatsion siyosat

3.1-jadval.
2030 yilgacha erishiladigan Milliy innovatsion siyosat maqsadlari

№	Ko‘rsatkich (uzb.)	O‘zbekiston pozitsiyasi (2015)	Maqsad (2030)
1.	Siyosiy barqarorlik va zo‘ravonlik/terrorizmning yo‘qligi	50,6	75,0
2.	Hukumatning samaradorligi	16,1	70,0
3.	Normativ sifat	4,4	70,0
4.	Qonun ustuvorligi	15,6	65,0
4-1.	Ovoz berish va mas’uliyat indeksi	2,46	76,0
4-2.	Korrupsiyaga qarshi kurashish	8,65	77,0
5.	Zahiraga olgan holda ishdan bo‘shatish qiymati	81,4	96,0
6.	Biznes yaratishning oddiyligi		95,0
7.	Nochorlikni hal etishning oddiyligi (bankrotlikni tan olish)	46,5	70,0
8.	Soliq to‘lashning oddiyligi	68,3	80,0
9.	Ta’lim uchun davlat harajatlari (YIM dan %)	-	46,0
10.	Harbiro‘quvchiningta’limolishiuchundavlatharajatlari, o‘rtata’lim	-	25,0
11.	Ta’limning davomiyligi	41,5	65,0
12.	O‘qish, matematika va ilf-fanda baholash	-	480,0
13.	O‘quvchi va o‘qituvchilar o‘rtasidagi nisbat, o‘rta ta’lim	13,3	10,0
14.	Oliy ta’lim muassasalariga qabul qilish	6,96	60,0
15.	Ilm-fan va texnika sohasida bitiruvchilar	41,48	50,0
16.	Oliy ta’lim muassasalaridagi chet el fuqarolari soni	0,51	2,97
17.	Tadqiqotchilar	6,34	24,0
18.	Tadqiqotlarvaishlanmalaruchunyalpiharajatlar	-	26,50
19.	Tadqiqotlar, ishlanmalar sohasida dunyo miqyosidagi kompaniyalar, o‘rtacha xarajatlar	-
20.	QS reytingi bo‘yicha universitetlarning top 3 ligi uchun o‘rtacha baho	-	25,0
21.	Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, shu jumladan Internet tarmog‘idanfoydalanish	-	100%
22.	LTE/WiMAX bilan aholini qamrab olish	-	45%
23.	Elektron hukumat xizmatlari	-	63,0
24.	Elektron tarzda ishtirok etish indeksi	-	62,0
25.	Elektrenergiya ishlab chiqarish	9,07	25,9
26.	Logistika unumdorligi	11,9	65,0
27.	Kapitalni yalpi tarzda to‘plash	49,16	52,0
28.	Energiya resurslaridan foydalanish birligiga nisbatan YIM	10,2	40,0
29.	Ekologik ko‘rsatkichlar	43,2	78,0
30.	ISO 14001 bo‘yicha ekologik sertifikatlar	0,70	33,0
31.	Kredit olishning oddiyligi	40	70,0
32.	Xususiy sektorga ichki kredit berish	-	22,0
33.	Mikromoliya tashkilotlarining kredit portfeli	10,40	12,0
34.	Minoritar investorlar himoyasining oddiyligi	50,8	90,0
35.	Bozor kapitallashuvi	2,38	24,0
36.	Venchur kapital bo‘yicha kelishuvlar		30,0
37.	Qo‘llaniladigan tarif stavkasi, o‘rtacha ko‘rsatkich	82,9	96,67
38.	Mahalliy raqobatning intensivligi	-	75,0
39.	Ichki bozor hajmi	-	500,0
40.	Ilm-fanga asoslangan sohalarda bandlik	-	60,0
41.	Rasmiy o‘qitishni taklif qiluvchi firmalar	9,89	56,0
42.	Biznes-korxonalar tomonidan qilingan tadqiqotlar va ishlab chiqishlarga yalpi harajatlar	-	16,5
43.	Biznes-korxonalar tomonidan bajarilgan tadqiqotlar va ishlanmalarga yalpi harajatlar	-	60,0
44.	Oliy ma’lumotli ayollarning ishlashi	-	50,0
45.	Universitetlar va sohalar o‘rtasidagi ilmiy hamkorlik	-	50,0
46.	Klasterni rivojlantirish holati	-	50,0
47.	Xorijda moliyalashtiriladigan tadqiqot va ishlanmalarning yalpi harajatlari	-	19,0
48.	Qo‘shma korxona/strategik uyushmalar	8,29	12,5
49.	Ikki idoraga berilgan patent buyurtmanomalari	2,28	40,0
50.	Intellektual mulk to‘lovlari	-	30,0
51.	Yuqori texnologiyali import	-	43,0
52.	AKT xizmatlari importi	-	44,5
53.	To‘g‘ridan-to‘g‘riva xorijiy investitsiyalarning kirib kelishi	44,93	50,0
54.	Biznesda tadqiqotchilik iste’dodi	-	20,0
55.	Kelib chiqishi bo‘yicha patent buyurtmanomalari	14,42	26,8
56.	Patent kooperatsiyasi sohasida xalqaro hamkorlik bo‘yicha xalqaro buyurtmanomalar	0,38	10,0
57.	Kelib chiqishi bo‘yicha foydali model ilovasi	17,28	32,0
58.	Ilmiy-texnika nashrlar	2,43	45,0
59.		4,89	16,0
60.	Har bir odam hisobigaYIMning o‘sishi sur’ati	5,3	2,5
61.	Biznesning yangi zichligi	4,25	13,5
62.	Kompyuter dasturiy ta’minotiga umumiy harajatlar	-	53,0
63.	ISO 9001 sifat sertifikatlari	0,81	17,0
64.	Yuqori texnologiyali va o‘rta texnologiyali mahsulot	-	38,0
65.	Intellektual mulkdan keladigan tushumlar	-	0,3
66.	Yuqori texnologiyali eksport	-	24,0
67.	AKT xizmatlari eksporti	-	45,0
68.	To‘g‘ridan-to‘g‘riinvestitsiyalarningsofchiqibketishi	-	49,0
69.	Kelib chiqishi bo‘yicha tovar belgilari uchun ilovalar turkumi	16,32	38,9
70.	Kelib chiqishi bo‘yicha sanoat namunalari	-	4,0
71.	AKT va biznes-modelni yaratish	-	70,0
72.	AKT va tashkiliy model yaratish	-	65,0
73.	Madaniy va ijodiy xizmatlar eksporti	-	30,0
74.	Yaratilgan milliy badiiy filmlar	12,0	23,0
75.	Jahon ko‘ngilochar va media bozori	-	10,0
76.	Matbuot va mahsulotni nashr etish	-	23,0
77.	Kreativ tovarlar eksporti	-	34,0
78.	Yuqori darajadagi umumiy domenlar (gTLD)	0	15,0
79.	Domenlarning yuqori darajali domenlari (ccTLD)	0,17	15,0
80.	Vikipediyada har yilgi o‘zgarishlar	0,33	40,0
81.	YouTube ga videoni yuklash	-	74,0

Uning vazifalari innovatsion siyosat maqsadlaridan kelib chiqadi. Yaqin kelajakdagi umumiy vazifa qulay investitsiya muhitini yaratish va innovatsiyalarni maxsus chora-tadbirlar orqali qo‘llab-quvvatlashdan iborat. “Strategiya...”ni amalga oshirish doirasida hal etilishi belgilangan vazifalar orasida eng muhimlari quyidagilardir:

• raqobatbardosh ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik sektorini va uni kengaytirish uchun sharoit yaratish;
• samarali milliy innovatsion tizimni yaratish;
• ilmiy-tadqiqot va ishlanmalar natijalaridan foydalanish va huquqiy muhofaza qilish institutini rivojlantirish;
• iqtisodiyotni texnologik innovatsiyalar asosida modernizatsiya qilish.
Innovatsion siyosat tamoyillari qarorlar qabul qilishni belgilovchi uzoq muddatli xarakterdagi qoidalardir. Prinsiplardan chetga chiqish faqat istisno hollarda joizdir. Davlat innovatsion siyosati quyidagi asosiy tamoyillar asosida amalga oshiriladi:
• innovatsion siyosatning barcha agentlari sa'y-harakatlarini muvofiqlashtirish;
• davlat byudjeti mablag'larini innovatsion faoliyatning haqiqatda qo'llab-quvvatlashga muhtoj bo'lgan eng muammoli yo'nalishlariga maqsadli jamlash;
• uni ishlab chiqish va amalga oshirishda innovatsion siyosatning asosiy agentlari hamkorligida ifodalangan ko'p darajali boshqaruv;
• innovatsion rivojlanish dasturlarini birgalikda moliyalashtirishda xususiy biznesni jalb qilish.
Davlat innovatsion siyosatining asosi uning maqsadlari, yo'nalishlari, vazifalari va strategiyalarini belgilashga imkon beradigan ustuvorliklar tizimi (fan va texnologiyani rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlari, muhim texnologiyalar, federal maqsadli dasturlar) xisoblanadi.
Ilm-fan va texnikani rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlari - bu mamlakatning ilmiy-texnikaviy rivojlanishiga, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning joriy va uzoq muddatli maqsadlariga erishishga asosiy hissa qo'shadigan mavzuli yo'nalishlar. Bularga quyidagilar kiradi: ishlab chiqarish texnologiyasi, elektronika va axborot texnologiyalari, yangi materiallar, hayot haqidagi fanlar va biotexnologiya. Ushbu yo'nalishlar muhim texnologiyalar (MT) orqali konkretlashtiriladi. Muhim texnologiyalar - bu iqtisodiyotning ko'plab sohalarida qo'llaniladigan, ilmiy-texnikaviy taraqqiyotning (ITT) zamonaviy yo'nalishlariga mos keladigan va mamlakatning iqtisodiy xavfsizligini, uning xalqaro raqobat sohasidagi yuqori mavqeini ta'minlaydigan murakkab, universal texnologiyalardir.
Rossiyada KT ro'yxatlari fan va texnologiyani rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlari tasdiqlangan 1996 yildan boshlab tuzilgan, shu jumladan 70 ga yaqin pozitsiyalar, ular etti blokga birlashtirilgan: axborot texnologiyalari va elektronika; ishlab chiqarish texnologiyalari; yangi materiallar va kimyoviy mahsulotlar; biologik va tirik tizimlar texnologiyalari; transport; yoqilg'i va energiya; ekologiya va tabiatdan oqilona foydalanish.
2006 yilda sakkiz yo'nalish bo'yicha 34 ta muhim texnologiya ro'yxati tasdiqlangan: xavfsizlik va terrorizmga qarshi kurash; tirik tizimlar; nanotizimlar va materiallar sanoati; axborot va telekommunikatsiya tizimlari; ilg'or qurollar, harbiy va maxsus texnika; tabiiy resurslardan oqilona foydalanish; transport, aviatsiya va kosmik tizimlar; energiya va energiya tejash.
Ilm-fan va texnologiyani rivojlantirishning eng istiqbolli yo'nalishlariga va innovatsiyalar sohasida maksimal daromad olishga asoslangan muhim texnologiyalarning so'nggi ro'yxati (bugungi kunda ulardan 27 tasi qolgan) 2011 yilda tasdiqlangan. Davlat innovatsion siyosatining bu texnologik yo’nalishlari ilmiy-texnika sohasidagi ustuvor yo'nalishlar bo'yicha qarorlar qabul qilishni belgilab eradigan asosiy omillarni (iqtisodiy, ilmiy va texnik, resurs) xisobga oladi.
Globallashuv sharoitida Rossiyaning iqtisodiy rivojlanishining asosi sifatida radikal innovatsiyalarni yaratish, jahon amaliyoti shuni ko'rsatadiki, bir qator yangi texnologiyalar - nano-, bio-, yangi axborot va kognitiv texnologiyalar va ularning shakllari konvergentsiyasi asosida amalga oshishi mumkin.
AQSHda bunday strategiya “Milliy nanotexnologiya tashabbusi” boʻlib, u AQSH hukumatining idoralararo dasturi 2004-yildan boshlab amalga oshirib kelinmoqda. 2012-yildan boshlab AQSh hukumati “Biotexnologiya tashabbusi”ni rivojlantirishga katta eʼtibor qaratayotgan bo’lsa, 2013 yildan kognitiv yo’nalish bilan bog’liq yangi tahsabbu ilgari surlmoqda. Yevropada raqobatbardoshlik va xavfsizlikni ta’minlash uchun nanotexnologiyalarning ahamiyatini baholab, 2004 yilda Yevropa Komissiyasi “Nanotexnologiyalarni rivojlantirish bo‘yicha Yevropa strategiyasi”ni ishlab chiqish tashabbusi bilan chiqdi. Ushbu tashabbusga muvofiq, 2007-2013 yillarda Yevropa Ittifoqining Tadqiqotlar va texnologik rivojlanish bo'yicha ettinchi doiraviy dasturida nanofanga sarflanadigan xarajatlar ikki baravar ko'paytiriladi.
Rossiyada ham “2008-2010 yillarda Rossiya Federatsiyasida nanoysanoat infratuzilmasini rivojlantirish” Federal maqsadli dasturi ishlab chiqildi va amalga oshirildi va kelgusida ushbu ilmiy-texnik sohani maqsadli moliyalashtirish bo'yicha qaror qabul qilindi. Mutaxassislarning fikricha, nanotexnologiya mahsulotlari bozori juda istiqbolli bo‘lib, 2015-yilga borib u 3 trillion AQSH dollarini tashkil etadi. Rossiya uchun bu sohadagi yutuq juda muhim, chunki bu yuqori texnologiyali tarmoqlarni yangi asosda rivojlantirishga va kelajakda global innovatsion jarayonlarga moslashishga imkon beradi.
So'nggi paytlarda jahon amaliyotida "kelajak texnologiyalari" ni izlash faollashdi, jumladan: geoinjeneriya, intellektual energiya tizimlari, radikal materiallar, sintetik biologiya, individual genomika, biointerfeyslar, axborot interfeyslari, quyosh energiyasi, nootrop dorilar, kosmetika va farmatsevtikani birlashtirgan dorilar (kosmetika).
Amalda davlat innovatsion siyosatining ustuvor yo‘nalishlari ilmiy-tadqiqot va aniq texnologiyalarni rivojlantirishga yo‘naltirilgan maqsadli dasturlar majmuasida namoyon bo‘lmoqda. Hozirgi vaqtda Rossiyada yuqori texnologiyalar sohasidagi milliy dasturlash federal maqsadli dasturlar to'plami bilan ifodalanadi: 2006-2015 yillarga mo'ljallangan Rossiya Federal kosmik dasturi; "2007-2013 yillarda Rossiya ilmiy-texnikaviy kompleksini rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlari bo'yicha tadqiqotlar va ishlanmalar"; "2002-2010 yillar va 2015 yilgacha bo'lgan davrda Rossiyada fuqaro aviatsiyasi texnologiyasini rivojlantirish"; "2009-2015 yillarda Rossiya Federatsiyasining teleradioeshittirishlarini rivojlantirish"; "2006-2015 yillarda Rossiya kosmodromlarini rivojlantirish"; "2009-2016 yillarga mo'ljallangan fuqarolik dengiz texnologiyasini rivojlantirish"; “2008-2015 yillarda elektron komponentlar bazasi va radioelektronikani rivojlantirish”; "2010-2015 yillar va 2020 yilgacha bo'lgan kelajak uchun yangi avlod yadro energetikasi texnologiyalari"; "Rossiya Federatsiyasining farmatsevtika va tibbiyot sanoatini 2020 yilgacha va undan keyingi davrda rivojlantirish"; "2012-2020 yillar uchun GLONASS tizimiga texnik xizmat ko'rsatish, ishlab chiqish va foydalanish".
Taqdim etilgan federal maqsadli dasturlar ro'yxati ko'p jihatdan Rossiya yuqori texnologiyali kompleksining ilm-fan va texnologiyasini rivojlantirishning an'anaviy yo'nalishlarini aks ettiradi va bu erda davlat innovatsion siyosatining ustuvor yo'nalishlarini tanlashga tarmoq yondashuvini ko'rish mumkin. Masalan, Qo'shma Shtatlarda yirik texnologik yutuqlarga olib kelishi mumkin bo'lgan asosiy uzoq muddatli davlat ilmiy-tadqiqot dasturlari strategik mahsulot innovatsiyalarini yaratishga qaratilgan dasturlardir ("Amerika Qo'shma Shtatlari Prezidentining strategik kompyuter tashabbusi", "Yangi avlod Superkompyuterlar - "Monsters" va boshqalar).
Rossiya davlat innovatsion siyosatining ustuvor yo'nalishlari tegishli maqsadli dasturlarda o'z aksini topgan kuchli harbiy komponent bilan bog'liq yuqori texnologiyali kompleksni rivojlantirishning ichki mantiqini hisobga olmasdan iloj yo’q. "2011-2020 yillarga mo'ljallangan Davlat qurollanish dasturi", "Rossiya Federatsiyasining 2011-2020 yillarda harbiy-sanoat kompleksini rivojlantirish". Rejalarga muvofiq, ushbu dasturlarni amalga oshirish jarayonida Rossiya Federatsiyasi Qurolli Kuchlarini raqamli aloqa vositalari bilan qayta jihozlash, beshinchi avlod qiruvchi samolyotlarini ommaviy ishlab chiqarishni o'zlashtirish va yangi harbiy kema loyihalarini ishlab chiqishni yakunlash ko'zda tutilgan.
XX asr oxiri - XXI asr boshlarida. Dunyoda yuqori texnologiyali harbiy-sanoat salohiyatini innovatsion asosda oshirish tendentsiyasi yaqqol namoyon bo'ldi. Buning isboti, masalan, Amerikaning aviatsiyadagi yutuqlari: beshinchi avlod komplekslari - F-22 va F-35 qiruvchi samolyotlari, shuningdek, bir qator yirik loyihalar: aviatsiya ko'p funktsiyali kompleksini rivojlantirish dasturi, MALD havodan uchiriladigan nayrangli raketa tizimlar oilasi; uchuvchisiz uchish apparatiga zarba beruvchi UCAV apparati; HRJ dasturi (hydrotreated renewàble jet - gidrotozalangan qayta tiklanadigan yoqilg'ida ishlaydigan dvigatel) va boshqalar.