4-mavzu.
|
Mulkchilik va xo`jalik yuritish shakllari.
|
4.1. Ma’ruza mashg‘ulotining texnologiyasi
Vaqti - 2 soat
|
O‘quvchilar soni: 30-60 nafar
|
O‘quv mashg‘ulotining shakli
|
Axborot ma’ruza, birgalikda o‘qish usuli va “B.B.B” jadvali grafik organayzeridan foydalangan holda.
|
Ma’ruza mashg‘ulotining rejasi
| -
Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot bosqichlari va ularni bilishgan bo‘lgan turlicha yondashuvlar.
-
Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar va ularning modellari.
-
Mulkchilik shakllarining xilma-xilligi va ularning turlari. Mulk ob’ektlari va sub’ektlari.
-
Mulkchilikning turli shakllari va ularning iqtisodiy mazmuni.
|
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: iqtisodiy tizim va ijtimoiy–iqtisodiy taraqqiyot bosqichlari hamda mulkchilik munosabatlari to‘g‘risida o‘quvchilarda aniq tasavvur hosil qilish.
|
Pedagogik vazifalar:
- formatsion, texnologik, madaniylashgan yondashuv to‘g‘risida ma’lumot berish;
- iqtisodiy tizim mohiyatini ochib berish;
- mulk, mulkchilik munosabatlariga ta’rif berish;
- mulk shakllarini tavsiflash;
- mulkni xususiylashtirish yo‘llarini ko‘rsatib berish.
|
O‘quv faoliyatining natijalari:
O‘quvchi:
- formatsion, texnologik va madaniylashgan yondashuvning mohiyatini aytib beradilar;
- tizim, iqtisodiy tizim, uning turlarini tavsiflay oladilar;
- mulk, mulk ob’ekti, sub’ekti, mulkchilik munosabatlariga ta’rif beradilar;
- mulk shakllarini guruhlay oladilar va xususiylashtirish yo‘llarini aytib berdilar.
|
O‘qitish uslubi va texnikasi
|
Axborot ma’ruzasi, Insert, blits-so‘rov, prezentatsiya, grafik organayzer texnikalari, aniq holatlarni echish, B.B.B.
|
O‘qitish shakli
|
Frontal ma’ruza, individual, guruh bilan ishlash
|
O‘qitish vositalari
|
Ma’ruza matni, proektor, qog‘oz, marker, KT/OTV, doska, bo‘r
|
O‘qitish sharoitlari
|
Jihozlangan auditoriya
|
Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik kartasi
Bosqichlar, vaqti
|
Faoliyat mazmuni
|
o‘qituvchi
|
o‘quvchi
|
1-bosqich.
Kirish
(10 min)
|
1.1. O‘quv mashg‘ulotining mavzu va rejasini ma’lum qiladi. Erishadigan natijalar bilan tanishtiradi.
Mazkur mashg‘ulot muammoli tarzda o‘tishini e’lon qiladi.
| -
Eshitadilar va yozib oladilar.
|
2-bosqich.
Asosiy
(60 min)
|
2.1. O‘quvchilar e’tiborini rejadagi savollar va ulardagi tushunchalarga qaratadi. Blits-so‘rov o‘tkazadi.
2.2. Bilimlarni yanada aniqlashtirish maqsadida B.B.B jadvalini daftarga chizishni taklif etadi (1-ilova). Doskaga chiqaradi.
2.3. Muammoli savollarni o‘rtaga tashlaydi va ularni birgalikda o‘qishga chorlaydi:
-
Qaysi ijtimoiy-iqtisodiy mulk shakllari samarali rivojlanadi deb o‘ylaysiz?
-
Nima uchun mulkiy munosabatlar jamiyatning asosiy iqtisodiy munosabatlari deb tan olinadi?
Bu savollarga javob berish uchun avval tizim, iqtisodiy tizim, taraqqiyot bosqichlari, ularga formatsion, madaniylashish, texnologik jihatdan yondashuvlar, an’anaviy, bozor iqtisodiyoti, ma’muriy buyruqbozlik, aralash iqtisodiyot tushunchalarni yoritib beradi. Iqtisodiyot tizimlarining afzallik va kamchiliklarnini tushuntirib beradi.
2.4. Muammoni hal qilish uchun quyidagi savollarga aniqlik kiritadi.
-
Mulk munosabatlari qachon va nima sababdan paydo bo‘lgan?
-
Mulk munosabatlariga nimalar kiradi?
-
Mulk ob’ekti va sub’ekti nima?
-
Mulkning qanday shakllari bor? degan savollarga sxemalar va jadvallar yordamida javob beradi.
2.5. Bozor iqtisodiyotiga o‘tishda O‘zbekistonda mulkchilik masalalari qanday hal qilinmoqda?, degan savolni o‘rtaga tashlaydi.
Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish bosqichlarini ifodalovchi jadvalni namoyish qiladi.
|
2.1. O‘quvchilar javob beradilar, daftarlariga chizadilar, jadvalning 1 va 2 ustunlarini to‘ldiradilar.
-
Muammoga e’tiborni qaratadilar va yozib oladilar.
-
YOzib oldilar va o‘z bilimlari bilan solishtiradilar.
-
Muammo yuzasidan o‘z echimlarini taklif qiladilar. Munozara qiladilar.
Javob beradilar.
-
Optimal echimlar yuzasidan takliflar beradilar. B.B.B. jadvalining 5-ustunini to‘ldiradilar.
|
3-bosqich
YAkuniy
(10 min)
|
3.1. Mavzuga xulosa qiladi.
3.2. Rejadagi natijaga erishishda faol ishtirokchilarni rag‘batlantiradi.
3.3. Mustaqil ish uchun vazifa beradi: “Mulkchilik munosabatlarining mohiyati” mavzusida esse yozishni topshiradi.
|
Eshitadilar, o‘zlarini to‘g‘rilaydilar.
YOzib oladilar
|
1-ilova.
B./ B. /B texnikasini qo‘llash qoidalari
№
|
Mavzu savoli
|
Bilaman
|
Bilishni xohlayman
|
Bildim
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1.
|
Tizim
|
|
|
|
2.
|
Iqtisodiy tizim
|
|
|
|
3.
|
Ishlab chiqarish usuli
|
|
|
|
4.
|
Ishlab chiqaruvchi kuchlar
|
|
|
|
5.
|
Formatsiya
|
|
|
|
6.
|
An’anaviy iqtisodiyot
|
|
|
|
7.
|
Bozor iqtisodiyoti
|
|
|
|
8.
|
Ma’muriy -buyruqbozlik
|
|
|
|
9.
|
Hozirgi zamon bozor iqtisodiyoti
|
|
|
|
10.
|
Mulk ob’ekti
|
|
|
|
11.
|
Mulk sub’ekti
a) mulkdan foydalanish;
b) mulkni tasarruf etish;
v) mulkka egalik qilish.
|
|
|
|
12.
|
Davlat mulki
|
|
|
|
13.
|
Xususiy mulk
|
|
|
|
14.
|
Jamoa mulki
|
|
|
|
15.
|
Aralash mulk
|
|
|
|
16.
|
SHaxsiy mulk
|
|
|
|
17.
|
Xususiylashtirish
|
|
|
|
18.
|
Davlat tasarrufidan chiqarish
|
|
|
|
2-ilova.___3-ilova.'>Vizual materiallar.
2-ilova.
3-ilova.
IQTISODIY TIZIM TURLARI
|
An’anaviy iqtisodiy tizim – kishilarning iqtisodiy xatti-harakati va jamiyatdagi hamma masalalarning hal etilishi, yashash uchun kurash, urf-odat va an’ana asosida amalga oshirilishi bilan tavsiflanadi.
|
Tasniflash mezonlari–
Uch asosiy muammoni hal etish usuli:
-
Nima ishlab chiqarish?
-
Qanday ishlab chiqarish?
-
Kim uchun ishlab chiqarish?
|
Ma’muriy buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiy tizim – resurs va daromadlarning ishlab chiqarilishi, taqsimoti davlat tomonidan hal etiladi, hamma moddiy resurslar va ishlab chiqarish mahsulotlari davlatga tegishli ekani bilan tavsiflanadi.
|
Bozor iqtisodiyoti tizimi – xususiy mulkka asoslangan har bir ishlab chiqaruvchining shaxsiy manfaatlaridan kelib chiqqan holda iqtisodiy muammolarni hal etish.
|
Aralash iqtisodiy tizim – bozor davlat nazorati yordamida to‘ldiriladi.
|
5-ilova.____6-ilova.'>4-ilova.
5-ilova.
6-ilova.
7-ilova.
8-ilova.
ESSE
Esse – taklif etilgan mavzuga 1000 dan 5000 gacha so‘z hajmidagi insho.
Esse – bu muallifning shaxsiy nuqtai nazarini yozma ravishda erkin ifoda etish shakli; qandaydir predmet bo‘yicha umumiy yoki dastlabki dunyoqarashni o‘z ichiga oladi.
Besh daqiqalik esse
Besh daqiqali esse – o‘rganilayotgan mavzu bo‘yicha olingan bilimlarni umumlashtirish, mushohada qilish maqsadida o‘quv mashg‘ulotida oxirida 5 daqiqa oralig‘ida olib boriladi.
3.2. Seminar mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
Vaqti - 2-soat
|
O‘quvchilar soni: 25-30 nafar
|
O‘quv mashg‘ulotining shakli
|
Bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirish bo‘yicha muammoli seminar
|
Seminar mashg‘ulotining rejasi
| -
Ijtimoiy taraqqiyot bosqichlarini bilishga turlicha yondashuvlar.
-
Ishlab chiqarishning texnologik usullari. Industrial va postindustrial ishlab chiqarish.
-
Ijtimoiy-iqtisodiy tizim tushunchasi. Iqtisodiy tizim nusxalari.
-
Mulk shakllarini o‘zgartirish yo‘llari va usullari: milliylashtirish, xususiylashtirish.
|
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar va mulkchilik munosabatlari to‘g‘risida bilimlarini mustahkamlash
|
Pedagogik vazifalar:
-
mavzu bo‘yicha bilim-larni tizimlashtirish, mustahkamlash;
-
darslik bilan ishlash ko‘nikmalarini hosil qilish;
-
iqtisodiy axborotlarni tahlil qilish ko‘nikma-larini rivojlantirish.
|
O‘quv faoliyatining natijalari:
O‘quvchi:
-
ijtimoiy taraqqiyot bosqichlariga formatsion, texnologik, sivilizatsion yondoshuvlarga ta’rif beradi;
-
har bir bosqichni tavsiflay oladi;
-
mulkchilik jihatlarining mazmunini yoritadi;
-
mulk shakllarini sanab beradi;
-
milliylashtirish va xususiylashtirishning mohiyati va yo‘llarini ko‘rsatib beradi.
|
O‘qitish uslubi va texnikasi
|
Muammoli usul, aqliy hujum, blits-so‘rov, grafik organayzer.
|
O‘qitish shakli
|
Frontal, kollektiv, guruhlarda
|
O‘qitish vositalari
|
Ma’ruza matni, proekt, flipchart, marker, doska bo‘r
|
O‘qitish sharoitlari
|
Guruhlarda ishlash uchun mo‘ljallangan auditoriya
|
Seminar mashg‘ulotining texnologik kartasi
Bosqichlar, vaqti
|
Faoliyat mazmuni
|
o‘qituvchi
|
o‘quvchi
|
1-bosqich.
Kirish
(10 min.)
|
1.1. Mavzu, reja va maqsad, seminar mashg‘ulotining rejasi ma’lum qilinadi.
|
1.1. Eshitadi va yozadilar.
|
2-bosqich.
Bilimlarni faollashtirish
(10 min.)
|
2.1. Asosiy tushunchalar bo‘yicha blits-so‘rov o‘tkazadi (1-ilova). Bir necha javoblarni eshitadi va faoliyat kichik guruhlarda davom etishini aytadi.
2.2. Asosiy tushunchalar bo‘yicha kategoriyalar tasnifini tayyorlashni aytadi (2-ilova).
|
2.1. Eshitadilar, savollar beradilar.
2.2. Javob beradilar.
|
3-bosqich.
Asosiy
(50 min.)
|
3.1. O‘quvchilarni 6 ta kichik guruhlarga bo‘ladi va topshiriq beradi:
-
asosiy tushunchalar bo‘yicha kategoriyalarni tasniflash;
-
ishning natijalarini taqdimot shaklida tayyorlash;
-
berilgan topshiriq bo‘yicha umumlashtiruvchi xulosalar chiqarish.
Baholash ko‘rsatkichlari va mezonlari bilan tanishtiradi (3-ilova). Guruhda ishni boshlanganini e’lon qiladi. Guruhlar ishlariga maslahat beradi.
-
Taqdimot jarayonini va jamoa bo‘lib muhokama qilishni tashkil qiladi.
-
O‘zlashtirish darajasini tekshirish maqsadida har bir o‘quvchiga savollar to‘plamini tarqatadi (4-ilova).
|
3.1. Guruhlarda ishlaydilar.
-
jamoa bo‘lib ma’lumotlarni tizimlashtiradi;
-
kategoriyalar jadvalini taqdimot qog‘ozlariga yozadi.
3.2. Taqdimotni
namoyish etadi, savollarga javob beradi.
-
Jadvalni to‘ldiradi va topshiradi.
|
4-bosqich.
YAkuniy
(10 min.)
|
4.1. Mavzuni yakunlaydi, ishtirokchilarni baholaydi va rag‘batlantiradi.
4.2. Mustaqil ish sifatida “O‘zbekistonda xususiylashtirish bosqichlari” mavzusida esse yozishni topshiradi.
|
Eshitadilar va topshiriqni yozib oladilar.
|
1-ilova
Asosiy kategoriyalar
2-ilova.
Kategoriyalarni tavsiflashni o‘tkazish qoidasi
-
Guruxda “Aqliy hujum” o‘tkazasiz va mavzu bo‘yicha barcha tushunchalarni yozib olasiz.
-
Biron-bir belgisi bo‘yicha olingan ma’lumotlarni umumlashtiruvchi kategoriyalarni aniqlaysiz.
-
Kategoriyani qog‘ozga yozing va olingan ma’lumotlarni ma’lum mezonlar bo‘yicha taqsimlang.
-
Taqsimlash jarayonida biron-bir kategoriyani nomini o‘zgartirish yoki qo‘shish mumkin.
-
Kategoriya jadvalini tuzing.
Mavzu
|
Turlari/ko‘rinishlari/xususiyatlari /sifati
|
Kategoriyalar/belgilar
|
1
|
2
|
3
|
...
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Masalan. Mavzu: Ijtimoiy rivojlanish bosqichlari.
Mavzu
|
Turlari/ko‘rinishlari/xususiyatlari /sifati
|
|
Kategoriyalar/belgilar
|
1
|
2
|
3
|
|
Yondoshuv
|
Formatsion
|
Texnologik
|
Madaniylashgan
|
Bosqichlarni ajratish mezonlari
|
Ishlab chiqarish kuchlari va munosabatlarini rivojlanganlik darajasi
|
Texnika va texnologiyalarni rivojlanganlik darajasi
|
Madaniy rivojlanganlik darajasi
|
Bosqichlar nomi
|
ibtidoiy; quldorlik; feodal
|
Industrial; postindustrial; neostindustrial;
axborotlashgan jamiyat
|
neolitik; sharqiy kuldorlik; antik; ilk feodal
|
Kategoriya bo‘yicha tavsiflash uchun mavzular
1-guruh. Ijtimoiy rivojlanish bosqichlarini bilishga turli yondoshuvlar.
2-guruh. Ijtimoiy tizimlar turlari.
3-guruh. Mulkchilik munosabatlari.
4-guruh. Mulkchilik shakllarini o‘zgartirish usullari.
5-guruh. O‘zbekistonda xususiylashtirish jarayonlari.
6-guruh. Mulk shakllari.
3-ilova
Chizmalarni to‘ldiring.
4-ilova.
Baholash mezonlari va ko‘rsatkichlari (ball)
Guruh
|
jadvalni to‘g‘ri tuzilganligi
|
Javobni tushunarliligi va aniqligi
|
Xulosalarni shakllantirish
|
Ballar yig‘indisi
|
(0,8)
|
(0,6)
|
(0,6)
|
(2,0)
|
1
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
4
|
|
|
|
|
5
|
|
|
|
|
6
|
|
|
|
|
5-ilova
Mavzu bo‘yicha nazorat savollari
Savollar
|
Javoblar
|
1.Taraqqiyot bosqichlarini bilishda qanday yondashuvlar mavjud?
|
|
2. Ishlab chiqarish usuli nima va uning tarkibiy qismlari nimalardan iborat?
|
|
3. Ishlab chiqarish usullarining eng muhim o‘ziga xos belgilarini ko‘rsating.
|
|
4. Ishlab chiqarish texnologik usulining tarkibiy qismlarini sanang.
|
|
5. Ishlab chiqarish texnologik usullarining bosqichlari bir-biridan nima bilan farqlanadi?
|
|
6. Iqtisodiy tizim nusxalarini farqlantiradigan asosiy belgilarini sanab ko‘rsating.
|
|
7. Mulkchilikning mohiyatiga ta’rif bering va uning turli shakllarining iqtisodiy mazmunini tushuntiring.
|
|
8. Mulk sub’ektlarining ko‘p darajali bo‘lishiga sabab nima?
|
|
9. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish nima uchun mulkchilikning turli shakllarini taqozo qiladi?
|
|
10. Xususiylashtirishning qanday usullarini bilasiz?
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |