5-Мавзу: Хэш функциялар Криптология кафедраси кат.ўқит., Мардиев У. Р. Хеш функциялар

5-Мавзу: Хэш функциялар

Криптология кафедраси
кат.ўқит., Мардиев У.Р.

Хеш функциялар

• Маълумотни хэшлаш унинг бутунлигини кафолатлаш мақсадида амалга оширилиб, агар маълумот узатилиш давомида ўзгаришга учраса, у ҳолда уни аниқлаш имкони мавжуд бўлади. Хэш-функцияларда одатда кирувчи маълумотнинг узунлиги ўзгарувчан бўлиб, чиқишда ўзгармас узунликдаги қийматни қайтаради. Замонавий хэш функцияларга MD5, SHA1, SHA256, O‘z DSt 1106:2009 ларни мисол келтириш мумкин. Қуйида “ℎ𝑒𝑙𝑙𝑜” хабарини турли хэш функциялардаги қийматлари келтирилган:
• 𝑀𝐷5 (ℎ𝑒𝑙𝑙𝑜) = L5𝑑41402𝑎𝑏𝑐4𝑏2𝑎76𝑏9719𝑑911017𝑐592
• 𝑆𝐻𝐴1 (ℎ𝑒𝑙𝑙𝑜) = L𝑎𝑎𝑓4𝑐61𝑑𝑑𝑐𝑐5𝑒8𝑎2𝑑𝑎𝑏𝑒𝑑𝑒0𝑓3𝑏482𝑐𝑑

9𝑎𝑒𝑎9434𝑑a9434d

• 𝑆𝐻𝐴256 (ℎ𝑒𝑙𝑙𝑜) = 2𝑐𝑓24𝑑𝑏𝑎5𝑓𝑏0𝑎30𝑒26𝑒83𝑏2𝑎𝑐5𝑏9𝑒29

𝑒1𝑏161𝑒5𝑐1𝑓𝑎7425𝑒73043362938𝑏9824

Хеш функциялар

• Хеш функция қуйидаги хусусиятларга эга:
• Бир хил кириш ҳар доим бир хил чиқишни (хэш қиймат деб аталади) тақдим этади.
• Бир қанча турли киришлар бир хил чиқишни тақдим этмайди.
• Чиқиш қийматдан кирувчи қийматни ҳосил қилишнинг имконияти мавжуд эмас (бир томонламалик).
• Кириш қийматини ўзгариши чиқишдаги қийматни ҳам ўзгаришига олиб келади.

Хеш функциялар

Хеш функция асосида маълумот бутунлигини текшириш

Хеш функциялар

• Хэш қиймат бошқа номлар билан: “хэш код”, “свертка”, “дайджест”, “бармоқ излари” деб ҳам аталади.
• Хэш функцияга қуйидаги талаблар қўйилади:
• 1.Ихтиёрий узунликдаги матнга қўллаб бўлади.
• 2.Чиқишда тайинланган узунликдаги қийматни беради.
• 3.Ихтиёрий берилган х бўйича h(х) осон ҳисобланади.
• 4.Ихтиёрий берилган H бўйича h (х)= Н тенгликдан х ни ҳисоблаб топиб бўлмайди. (Бир томонлилик хоссаси)
• 5.Олинган х ва y≠х матнлар учун h(х)≠ h(y) бўлади. (Коллизияга бардошлилик хоссаси)

Хеш функциялар

• Хэш функциялар иккита муҳим турга ажратилади:
• Калитли хэш функция
• Калитсиз хэш функция
• Калитли хэш функциялар симметрик калитли тизимларда ишлатилади. Уларга маълумотни аутентификация қилиш кодлари (message authentication code (MAC)) ҳам дейилади. Улар бир-бирига ишонувчи фойдаланувчилар тизимида қўшимча воситаларсиз манбанинг ҳақиқийлигини, маълумотнинг тўлалигини кафолатлайди.