5-mavzu. Investitsiya siyosati

5-mavzu. Investitsiya siyosati
5.1. Asosiy kapitalga investitsiyalar tarkibi va ko'lamiga davlatning ta'siri
5.2. Investitsiyalar manbalari. Foiz stavkasi va kapital narxiga ta'siri
5.3. Qulay investitsiya muhitini yaratish


5.1. Asosiy kapitalga investitsiyalar tarkibi va ko'lamiga davlatning ta'siri
Investitsiyalar iqtisodiyotning faoliyat yuritishi va rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Ayrim xo'jalik yurituvchi sub'ektlar va umuman iqtisodiyotning rivojlanishi bevosita milliy boylikning o'sishini belgilovchi moddiy boyliklarni takror ishlab chiqarish ko'lamiga bog'liq.
Eng umumiy shaklda investitsiyalar daromad olish maqsadida iqtisodiy faoliyatga jalb qilingan barcha turdagi aktivlardir. Investitsiya jarayoni daromadning kapitalga aylanishi bilan bog'liq. Investitsiya resurslari pul shaklidan tovar shakliga, tovar shaklidan ishlab chiqarish shakliga, so'ngra yana tovar shakliga aylanadi va yakuniy bosqichda yana dastlabki pul shakliga qaytadi, lekin ortib borayotgan qiymat bilan. "Investitsiya" tushunchasi umumlashtiruvchi makroiqtisodiy ko'rsatkich vazifasini bajaradi.
O'zbekiston Respublikasining “Investitsiyalar va investitsiya faoliyati to'g'risida” 2019 yil 25 dekabrdagi O'RQ-598-sonli Qonunida investitsiyalar — investor tomonidan foyda olish maqsadida ijtimoiy soha, tadbirkorlik, ilmiy va boshqa faoliyat turlari ob'ektlariga tavakkalchiliklar asosida kiritiladigan moddiy va nomoddiy boyliklar hamda ularga bo'lgan huquqlar, shu jumladan intellektual mulk ob'ektlariga bo'lgan huquqlar, shuningdek reinvestitsiyalar xisoblanadi.
Investitsion faoliyatni tahlil qilish uchun investitsiyalarni bir qator mavjud belgilari bo'yicha tasniflash zarur (5.1-rasm).

5.1-rasm. Investitsiyalar tasnifi.
Asosiy tasniflash xususiyatlari quyidagilardan iborat:
Investitsiyalar ob'ektlari bo'yicha:
Real investitsiyalar - moddiy (binolar, inshootlar, asbob-uskunalar va boshqalar) va nomoddiy (patentlar, litsenziyalar, nou-xau, ilmiy-texnikaviy va loyihaviy ishlar hujjatlari, dasturiy ta'minot va boshqalar ko'rinishidagi) aktivlarga investitsiyalar.
Ularning eng muhim qismi - kapital qo'yilmalar shaklida amalga oshiriladigan asosiy kapitalga qo'yilmalardir. Asosiy kapitalga investitsiyalar - ob'ektlarni qurish, rekonstruksiya qilish (shu jumladan kengaytirish va modernizatsiya qilish), ularning boshlang'ich qiymatining oshishiga olib keladigan, ko'p yillik o'simliklarni ekish va etishtirish, ishlaydigan, mahsuldor va nasldor poda etishtirish, mashinalar, asbob-uskunalar, transport vositalari, ishlab chiqarish va maishiy texnika vositalarini sotib olishga qaratilgan xarajatlar majmuidir.
Iqtisodiyotning real sektorida real investitsiyalar (nomoliyaviy aktivlarga investitsiyalar) amalga oshiriladi. Ushbu turdagi investitsiya faoliyatining iqtisodiy mazmuni investitsiya qilingan mablag'larni ishlab chiqarish aktivlariga aylantirishni ta'minlaydigan mexanizmlarni ishlab chiqish va amalga oshirishdan iborat.
Moliyaviy (portfel) investitsiyalar - mulkdan daromad olish huquqini beruvchi turli xil moliyaviy aktivlarga (qimmatli qog'ozlar, aktsiyalar, aktsiyalar, bank depozitlari) mablag’ qo'yish xisoblanadi. Moliyaviy qo’yilmalarning iqtisodiy mohiyati fond bozori orqali amalga oshiriladi. Moliyaviy investitsiyalar, realdan farqli o'laroq, xayoliy kapital sifatida mavjud.