5-mavzu: Kimyo va oziq-ovqat sanoati korxonasining mehnat resurslari

K_­q = (R_mk/R) 100 (%) .
Kadrlarning qo‘nimsizlik koeffitsienti (K_q) korxonadagi joriy davr mobaynida ishdan ketgan va haydalgan xodimlar sonini (R_mk) ro‘yxat bo‘yicha jami xodimlarning o‘rtacha soniga (R) bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi.

2. 
   Mehnat resurslarini sifati va miqdoriy tavsifi
   

Korxona mexnat resurslari (kadrlari)i har bir korxonaning asosiy resursi bo‘lib, ishlab chiqarish moddiy elementlarini harakatga keltiradi, mao‘sulot,qiymat va foyda ko‘rinishidagi qo‘shimcha mahsulotni yaratadilar.
Korxona personali ma’lum sifat,miqdoriy va strukturali tavsiflarga ega bo‘lib,ular quyidagi absolyut va nisbiy ko‘rsatkichlarda aks etilganlar:
-korxona yoki uni bo‘limlari ,alohida kategoriya guruhlar xodimlarining ma’lum muddatdagi ro‘yxat va hozirgi soni ;
-ma’lum muddatda korxona yoki uni ishchi bo‘limlari xodimlarining o‘rtacha ro‘yxat soni ;
-alohida bo‘limlar xodimlarining umumiy sonidagi ulushi;
-ma’lum davr mobaynida korxona xodimlari sonining o‘sish sur’atlari;
-korxona ishchilarining o‘rtacha razryadi;
-xodimlarni qabul qilish va bo‘shatish bo‘yicha kadrlar qo‘nimsizligi.
Mexnat resurslarining sifat tavsifi korxona maqsadlari va bajaradigan ishlari amalga oshirilishi uchun xodimlarning kasbiy va malakaviy jihatdan mos kelish darajasi bilan belgilanadi.
Bajaradigan funksiyalariga qarab korxona xodimlari ikki guruhga bo‘linadilar:
-sanoat ishlab chiqarish xodimlari,ya’ni ular asosiy ishlab chiqarish faoliyatida band bo‘lganlar va mahsulot ishlab chiqarish jarayoni bilan bevosita bog‘liq bo‘ladilar;
-nosanoat xodimlar-bular korxona balansidagi yordamchi xo‘jaliklar ,uy-joy xo‘jaligi,tibbiyot va sog‘lomlashtirish muassasalari,o‘quv yurti va kurslar,maktabgacha ta’lim va madaniy muassasalar, savdo xodimlaridir.
Sanoat ishlab chiqarish personaliga asosiy,yordamchi,hizmat ko‘rsatuvchi sehlar xodimlari,korxona balansidagi ilmiy-tadqiqot ,konstruktorlik,texnologik muassasa va labaratoriya ,korxona boshqarma ,ta’mirlash xizmati xo‘jaliklarining xodimlari kiradi.
Ishchilar kategoriyasiga bevosita moddiy boyliklarni yaratuvchi ,asosiy vositalar ta’mirini amalga oshiruvchi ,yuklarni harakatlantiruvchi shaxslar ,kichik xizmat xodimlari kiradi.
Xizmatchilar guruhi quyidagi kategoriyalarga bo‘linadilar:
-raxbarlar;
-mutaxhasislar;
-yordamchi tehnik personal.
Raxbarlarga korxona raxbarlik lavozimlarini egallaganlar,ularni muovinlari; bosh mutaxassislar kiradi.
Mutaxassislar kategoriyasiga injener tehnikaviy ,iqtisodiy,buxgalterlik,yuridik ishlar bilan shug‘ullanuvchi shaxslar kiradi.
YOrdamchi tehnik xodimlar hujjat tayyorlash va tuzish, hisob va nazorat ,ish yuritish ishlari bilan band bo‘lgan agentlar ,kassirlar,ish yurituvchilar,hisobchilar,statistlar va boshqalar kiradi.
Mexnat faoliyati xarakteriga qarab korxona kadrlari kasb,mutaxassisliklar va malaka darajalari bo‘yicha bo‘linadilar.
Kasb(hunar)-bu ma’lum nazariy va amaliy ko‘nikmalarni talab qiluvchi mexnat faoliyatining alohida turi.
Mutaxassislik-kasb doirasidagi faoliyat turi bo‘lib ,u xodimlardan qo‘shimcha ,chuqurroq maxsus ta’lim va uquvlarni talab qilib ,o‘ziga hos ,spetsifik hususiyatlarga egadir.
Mutaxassis va xizmatchilarning malakaviy darajasi ma’lumot , u yoki bu lavozimda ish tajribasi bilan belgilansa, ishchilar malakasi razryadlar asosida aniqlanadi.
Xizmatchilarning kasbiy-malakaviy strukturasi shtat jadvali hujjatida aks ettiriladi.

3.