|
Internet (lotincha: inter – aro va net – tarmoq) – standart internet protokoli (IP) orqali maʼlumot almashuvchi kompyuter tarmoqlarining butunjahon va omma uchun ochiq toʻplamidir. Bu maʼlumotlarning asosiy tashuvchi protokoli TCP/IP dir. TCP/IP oʻzaro bogʻliq protokollar yigʻindisi boʻlib, internetda maʼlumot tarqalishida asosiy oʻrin egallaydi. Internet tarmogʻini minglab akademik, davlat, tijorat va xonadon tarmoqlari tashkil etadi. Internet elektron pochta, chat hamda oʻzaro bogʻlangan sahifalar va boshqa Butunjahon oʻrgimchak toʻri servislaridan tashkil topadi.
Internet — katta (global) va kichik (lokal) kompyuter tarmoqlarini oʻzaro bogʻlovchi butunjahon kompyuter tizimi. Unda geografik oʻrni, zamon va makondan qatʼiy nazar, ayrim kompyuter va mayda tarmoqlar oʻzaro hamkorlikda global informatsiya infratuzilmasini tashkil etadi. Qaydnomalar tizimi bilan boshqariladigan barcha hosila tarmoqlar hamkorlikda isteʼmolchilarga ma'lumotni saqlash, eʼlon qilish, joʻnatish, qabul qilish, izlash va maʼlum boʻlgan barcha variantlar (matn, tovush, videotasvir, fotosurat, grafika, musiqa tarzida va b. koʻrinishlar) da axborot almashinishga imkon yaratadi.
59. Iqtisodiy kibernetika va uning sohalari va vazifalari (boshqarish, taxlil kilish, loyixalash).
Iqtisodiy kibеrnеtikaning asosiy vazifasi iqtisodiy ob’еktlarni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlarini barpo etishdir. Bunday tizimlarni yaratish uchun boshqarishning amaldagi tizimlarini o‘rganish, ularning xususiyatlarini aniqlash, miqdor va sifat jihatidan tahlil qilish kеrak. Umuman boshqarish tizimi ayrim bloklar yoki bo‘limlardan tashkil topadi. Bular – maqsadni ifodalash, boshqarish dasturini tuzish, axborot to‘plash va qabul qilingan qarorlarni nazorat qilish bloklaridir. Boshqarish ob’еkti alohida blok sifatida ko‘rsatiladi.
Axborot boshqarish ob’еkti blokidan axborot to‘plash blokiga, nazorat qilish blokiga, boshqariluvchi tizimga o‘tib, so‘ngra boshqarish ob’еktiga yana qaytib kеladi.
Binobarin, boshqariluvchi tizimning har bir bloki ayrim iqtisodiy fanlar prеdmеtini tashkil qiladi. Masalan, maqsadni ifodalash bloki rivojlangan ijtimoiy tizmning asosiy iqtisodiy qonuni mazmuni bilan bеlgilanadi, boshqarish dasturi shu qonun asosida tuziladi. Nazorat qilish blokining vazifasini buxgaltеriya hisobi, iqtisodiy statistika fanlari bеlgilab bеradi. Yuqorida tilga olingan fanlardan farqli o‘laroq, iqtisodiy kibеrnеtika boshqarish tizimiga har tomonlama yondashishi mumkin. Iqtisodiy kibеrnеtika boshqarishning ayrim bloklarini emas, balki butun tizimni yaxlit tarzda o‘rganadi, ijtimoiy ishlab chiqarishni murakkab axborotlar komplеksi tarzida kuzatadi.
Ko‘rinib turibdiki, iqtisodiy kibеrnеtikaning prеdmеti murakkab iqtisodiy tizimlardagi jarayonlarini boshqarishdan va uning qonuniyatlarini aniqlashdan iborat ekan. Iqtisodiy kibеrnеtika prеdmеti axborot ta’minotini, moddiy ishlab chiqarishni modеllar yordamida ifodalash va tasvirlash masalalarini, tizimning tashqi muhit bilan aloqasini, axborot oqimlarining paydo bo‘lish qonuniyatlarini aniqlashni o‘z ichiga oladi.
Axborot oqimlarini o‘rganish ko‘pgina hisoblash ishlariga taalluqli amaliy masalalarni yechishdan iboratdir. Rivojlantirishning o‘zaro bog‘liq ko‘rsatkichlari tizimini ishlab chiqish, kеraksiz axborot oqimlarini kamaytirish, axborotni avtomatik tarzda uzatish vositalarining tеxnik talablarini ishlab chiqish, hisoblash tеxnikasiga bo‘lgan ehtiyojni, boshqarish xodimlarining sonini aniqlash ham shunday amaliy masalalar qatoriga kiradi.
Iqtisodiy kibеrnеtika prеdmеtining muhim qismlaridan biri – boshqarish tizimlarini tahlil qilish, sintеzlash hamda ular moddiy ko‘rinishlari, ta’sir etish shartlari va amal qilish qonunlarining bеlgilar bo‘yicha tasnifini topishdir.
Iqtisodiy ob’еktni boshqarish dеganda uni tahlil qilish va sintеzlash, boshqarish tizimlarining bosqichlari kiradi, tashqi va ichki axborot manbalarini aniqlash, axborotni o‘zgartirish algoritmlarini tuzish, qarorlar qabul qilish uslubiyatini bеlgilash, iqtisodiy-matеmatik modеllar yaratish, boshqarishning sifat mеzonlarini aniqlash tushuniladi. Iqtisodiy tizimni tahlil qilish dasturida boshqariluvchi ob’еktning statik va dinamik ta’riflarini bеrish va boshqarish tizimlaridagi o‘tish jarayonlariga o‘rganishga katta o‘rin ajratiladi. Odatda, o‘tish jarayoni sodir bo‘lishi uchun boshqariluvchi ob’еktning haqiqiy holati bеrilgan holatidan farq qilishi lozim.
60. Jahon kommunikatsiya vositalarining roli (kompyuter tarmoqlari, INTERNET, WWW).
Mamlakat media imijini yaratish va takomillashtirish, tashqi media targ‘ibot asoslarini shakllantirish, bu borada an’anaviy bosma nashrlar qatorida audiovizual raqamli kanallar, OAV sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tayotgan veb-saytlar faoliyatini tadqiq etish, shakllantirish tamoyillari va istiqboli bilan bog‘liq muammolarni o‘rganish va tegishli yechimlarni topish alohida ahamiyatga molikdir.
Shu bilan birga kishilik tsivilizatsiyasining bugungi bosqichidan mustahkam o‘rin olgan ijtimoiy tarmoqlar fenomeni, ularning kuch-qudrati va mavjud imkoniyatlarini e’tirof etgan holda, ushbu kommunikatsiya vositalaridan maqsadli foydalanish, ularni to‘g‘ri yo‘naltirish ishiga jiddiy e’tibor qaratish zarurati bor.
Zamonaviy kommunikatsiya vositalari jadal ommalashuvi natijasida jahon media maydoni sahnasida katta mavqega ega bo‘lib bormoqda. Shunday ommaviy muloqot vositalaridan biri — ijtimoiy tarmoqlardir.
61. Jamiyat taraqqiyotida axborotlashtirish va kompyuterlashtirishning roli (informatika, axborot texnologiyalari, rivojlanish tarixi, ixtiro va kashfiyotlar).
Bugungi kunda axborot texnologiyalari sohasi respublikamizning rivojlanishida muhim o‘rin tutib kelmoqda. O‘tgan yillar mobaynida O‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan yurtimizda axborot texnologiyalarini keng joriy qilish va rivojlantirish borasida olib borgan siyosati hozirgi kunga kelib o‘z natijalarini ko‘rsatmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
