6 – mavzu. Sotsial guruhlar va sotsial institutlar Reja

6 – mavzu. Sotsial guruhlar va sotsial institutlar
Reja:
1.Sotsial guruh tushunchasi, uning asosiy belgilari va mezonlari

1. 
   Sotsiologiyada sotsial institut tushunchasi, uning belgilari va asosiy vazifalari.
   
2. 
   Din sotsiomadaniy institut sifatida. Dinning funksiyalari.
   
3. 
   O‘zbekistonda ta’lim sotsial institut sifatida
   

Tayanch atamalar:
Institutsional sotsiologiya, Sotsial institutlar, siyosiy institutlar, oila, Institusional maktab, oila Sotsial institut, oila tarkibi, oilaviy mafkura, oilaning ijtimoiy vazifasi, biologik ko‘payish, kommunikativ, regulyativ funksiyasi, oila tipi, ijtimoiy-madaniy, integrativ, relyasion, ananaviy Sotsial institutlar, madaniy Sotsial institutlar, din, sanat,adabiyot, talim tizimi, gorizontal va vertikal Sotsial mobillik, intellektual meros, ijtimoiy xulq-atvor, talim ustuvorligi, talimning demokratlashuvi, iqtisodiy guruhlar, olamiy din, usuli qadimiya, usuli jadidiya, aqidaparastlik, fuqarolik dinlari, islom manaviyati.

Ijtimoiy amaliyot kishilik jamiyati uchun ijtimoiy munosabatlarning bazi turlarini mustahkamlash hayotiy zarurat ekanini, ularni muayyan jamiyat yoki muayyan ijtimoiy guruh azolari uchun majburiy qilish kerakligini ko‘rsatmoqda. Bu, avvalo, shunday ijtimoiy munosabatlarga taalluqliki, ularga kirishgan ijtimoiy guruh azolari ushbu guruhning yaxlit ijtimoiy birlik sifatidagi muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun zarur bo‘ladigan eng muhim ehtiyojlarini qondiradi. Xususan, moddiy boyliklarni takror ishlab chiqarishga bo‘lgan ehtiyoj odamlarni ishlab chiqarish munosabatlarini mustahkamlash va saqlab turishga majbur qiladi; o‘sib kelayotgan avlodni ijtimoiylashtirish va yoshlarni guruh madaniyati namunalari asosida tarbiyalash ehtiyoji oilaviy munosabatlarni, yoshlarga talim berish munosabatlarini mustahkamlash va saqlab turishga majbur etadi.

Yeng muhim ehtiyojlarni qondirishga yo‘naltirilgan munosabatlarni mustahkamlash amaliyoti individlarga ijtimoiy munosabatlarda xatti-harakatlar qoidalarini ko‘rsatib beruvchi rollar va mavqielarning qatiy mustahkamlangan tizimini yaratish hamda ushbu axloq qoidalarini so‘zsiz bajarishga erishish uchun ko‘rsatmalar tizimini belgilashdan iborat.
Rollar, mavqelar va ko‘rsatmalar tizimlari Sotsial institutlar ko‘rinishida yaratilib, jamiyat uchun ijtimoiy aloqalarning eng murakkab va muhim ko‘rinishlari hisoblanadi. Aynan Sotsial institutlar tashkilotlardagi hamkorlikdagi faoliyatni qo‘llab turadi, barqaror xulq namunalari, g‘oyalari va rag‘batlarini belgilaydi.
“Institut” tushunchasi – Sotsiologiya fanidagi markaziy tushunchalardan biri hisoblanadi, shuning uchun institusional aloqalarni o‘rganish sosiologlar oldida turgan asosiy ilmiy vazifalardan biri hisoblanadi. Sotsial institutlarning yig‘indisi jamiyatning ijtimoiy tizimi deyiladi. U nafaqat institutlar bilan, balki ijtimoiy tashkilotlar, ijtimoiy o‘zaro aloqa, ijtimoiy rollar bilan ham bog‘langan. Bir so‘z bilan aytganda, nima harakatlansa, ishlasa, harakat qilsa shular bilan bog‘langan.
Sotsial institut meyorlar va ijtimoiy munosabatlarning muayyan sohasini tartibga soluvchi muassasalar yig‘indisidan iborat. Uni boshqacha tariflasa ham bo‘ladi: muayyan ijtimoiy ehtiyojni qondirish uchun mo‘ljallangan rollar va mavqielarning yig‘indisi institut deyiladi.
Ko‘rib turganimizday, institut – bu ijtimoiy sinf degani emas. Masalan, boylar sinfi yoki ijtimoiy guruh, aytaylik barcha nafaqaxo‘rlar. Ular ham, bular ham – insonlar yig‘indisi. Sotsial institut – mexanizm yoki muassasalar yig‘indisidir. Ammo elementlarning mexanik yig‘indisi emas. Istalgan muassasaga yoki yaxshisi, ijtimoiy tashkilotga nazar tashlasak, u yerda aniq yo‘lga qo‘yilgan nazorat, rejalashtirish, hisob, xodimlar shtati, binolar va uskunalar, boshqaruv pog‘onasini hamda na sinflarda, na demografik va professional guruhlarda uchramaydigan boshqa narsalarni ko‘ramiz.