6-амалий машғулот микроструктурага қараб пўлат таркибидаги углерод миқдорини аниқлаш



Download 0,75 Mb.
Sana28.10.2022
Hajmi0,75 Mb.
#857641
Bog'liq
6-амалий


6-АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ


МИКРОСТРУКТУРАГА ҚАРАБ ПЎЛАТ ТАРКИБИДАГИ УГЛЕРОД МИҚДОРИНИ АНИҚЛАШ


Ишнинг максади: Темир билан углерод қотишмалари (пўлат ва чўянлар) асосий конструксион материал бўлиб, уларда углерод 6,67%гача бўлади. Амалда ишлатиладиган қотишмаларда углерод миқдори 3,5-5 % дан ошмайди.
Ишнинг назарий кисми: Темир-углерод қотишмасининг химиявий таркибига, унинг қолипда совиш тезлигига кўра углерод графит ёки Фе3C кимёвий бирикма тарзида бўлади. Шунинг темир-углерод холат диаграммаси Фе-C (графит) ёки Фе-Фе3C тарзида бўлади. Термик тахлил маълумотлари асосида координаталар системасининг ордината ўқи бўйлаб темирнинг ва унинг турли миқдордаги углеродли қотишмаларининг критик ҳароратлари, абсисса ўқи бўйлаб қотишмалардаги углерод миқдори белгиланади. Кейин уларнинг характерли консентратсияларидан вертикал чизиқлар чиқазиб, бу чизиқларга уларнинг кристалланишининг бошланиш ва тугаш критик ҳароратлари нуқталарини белгилаб, бу нуқталарни ўзаро туташтирсак, мувозанат ҳолатли Fe-Fе3C қотишмасининг холат диаграммаси тузилади.

6.1-расм. Fe-Fе3C холат диаграммасининг умумий кўриниши.

Fe-Fе3C холатдаги қотишмаларнинг тузилмалари ва уларнинг хоссаларини кўриб чиқамиз. Феррит (шартли белгиси-Ф)-бу углероднинг алфа темирдаги қаттиқ эритмаси. Фе2 (С) унда углероднинг миқдори уй ҳароратида 0,006 % га, 7270 С да 0,025% га тенг. Буни номи техник темир.
Аустенит (шартли белгиси-А). Бу углероднинг гамма темирдаги қаттиқ эритмаси (Фе2(С))1 углероднинг миқдори 2,14 % гача. Ҳарорат пасайиши билан углеродни аустенитда эришиши пасаяди: 11470С да 2,14 %; 7270С да 0,8 % эрийди.
Сементит-(шартли белгиси-С). Темирнинг углерод билан кимёвий бирикмаси (Фе3C). Углерод миқдори 6.67 % га тенг. Жуда қаттиқ, мўрт. НВ=8000 Мпа.
Перлит (шартли белгиси-П)-бу феррит ва сементит фазаларининг механик аралашмаси, таркибда углерод миқдори 0.8% га тенг. (евтектоид)
Ледебурит-(шартли белгиси-Л)-бу аустенит ва сементит фазаларининг механик аралашмаси. Углерод миқдори 4,3 % га тенг. (евтектика)
Графит (шартли белгиси-Г) метал массасида турли шаклда бўлади.
Бу Фе-C диаграмма ҳолатини билган ҳолда, пўлатларни микроструктурасини ўрганиб, у орқали пўлат таркибидаги углерод миқдорини аниқласа бўлади.
Евтектоидгача бўлган пўлатларни микроструктурасига қараб улар таркибидаги углерод миқдорини анча аниқ топса бўлади.
Масалан, микроскопда кўрдик, ёки микроструктура фотосига қараб (расм 1, К2 нуқта учун) кўрдик. Бунда эвтектоидгача бўлган пўлатда 20% перлит ва 80 % феррит бор.
Расм 1 да “темир-углерод” тизимидаги қотишмани совитишдаги графиги ва қотишмани белгиланган нуқталари бўйича микроструктура фотоси (500 марта катталаштирилган) ҳамда уни схемаси берилган.



Қот-ишма

Совутишда бир фазадан иккинчи фазага ўтиш ҳарорати. График бўйича.

Қотишмани совутишда ўтаётган жараёнлар.

Натижавий микроструктура

Схема расми.

К1



1 дан 2 гача

Суюқ қотишмани совитиш

Феррит ва ўлчамли сементит.


2 дан 3 гача

Суюқ қотишмадан аустенит кристалларини фжратилиши с.ф.

3 дан 4 гача

Аустенитни совутиш

4 дан 5 гача

Аустенитдан феррит кристалларини ажралиши:
А Ф

5 дан 6 гача

Ферритни совутиш

6 дан 7 гача

Ферритдан ўлчамли сементитни ажралиши
Ф СИИИ

К2

1 дан 2 гача

Суюқ қотишмани совитиш

Феррит ва перлит





2 дан 3 гача
3 дан 4 гача

Суюқ қотишмадан аустенит кристалларини ажралиши:
Ф. А

Аустенитни совитиш

4 дан 5 гача

Аустенитдан феррит кристалларини ажралиши
А Ф

5-51
51 дан 6 гача

Евтектоидни алмашиш

давоми









А0.8 П0.8 0.0256.67)
Ферритдан учламчи сементитни ажралиши:
Ф СИИИ




К3


С=0,8

1 дан 2 гача

Суюқ қотишмани совутиш




2 дан 3 гача

Суюқ қотишмадан аустенит кристалларини ажралиши:
С.Ф. А

3 дан 4 гача

Аустенитни совутиш

4-41

Евтектоидли алмашиш

41дан 5 гача

А0.8 П0.8 0.0256.67)

Ферритдан учламчи сементитни ажралиши:
Ф СИИИ

К4

1 дан 2 гача

Суюқ қотишмани совутиш

Перлит ва иккиламчи сементит




2 дан 3 гача

Суюқ қотишмадан аустенит кристалларини ажралиши:
С.Ф. А

3 дан 4 гача

Аустенитни совитиш

4 дан 5 гача

Аустенитдан иккиламчи сементит кристалларини ажралиши:
А СИИИ

5-51

Евтектоидли айланиш




А 0.8 П0.0256.67

давоми






51дан 6 гача

Ферритдан учламчи сементит ажралиши:
Ф СИИИ




К5

1 дан 2 гача

Суюқ қотишма совутиш

Перлит, иккиламчи сементит ва ледебурит. К5



2 дан 3 гача

Аустенитни кристалланиш

3-31


31-4



(Бирламчи сементитни)
Евтектикали айланиш
С.Ф.4.3.
Ледебурит 4.3.
2.0.6.67)
Аустенитдан иккиламчи сементит кристалларини ажралиши.
А СИИИ

К7

4-41

41-5



Евтектоидли айланиш
А0.8 П0.8
0.0256.67)
Ферритдан учламчи сементитни ажралиши
Ф СИИИ

Бирламчи цементит ва ледебурит К7







1 дан 2 гача
2 дан 21гача

Суюқ қотишмани совутиш
Евтектикали айланиш




К6


С=4,3 %


2-3

3-31


31-4



С.ф.4.3. Ае.д.4.3.
0.86.67)
Аустенитдан иккиламчи сементит кристалларини ажралиши
А СИИ
Евтектоидли айланиш
А0.8. П 0.80.0256.67)
Ферритдан учламчи сементит ажралиши:
Ф СИИИ

Ледебурит




Феррит таркибидаги углеродни ҳисобга олмаса (жуда кам), унда барча углерод фақат перлит таркибида бўлади. Бу ҳолда пўлат таркибидаги углерод қўйидаги ҳисоб бўйича аниқланади.


100 % перлитда углероднинг миқдори=0.8 % С га
20 % перлитда углерод микдори-х1 % С
У ҳолда,
Х1 =0,16 % С.
Пўлат таркибидаги углерод миқдорини аниқроқ топиш керак бўлса, (айниқса кам углеродли пўлатларда), у ҳолда феррит ва учламчи сементит ичидаги углеродни ҳам ҳисобга олиш керак. Буни қўйидаги ҳисоблар бўйича олиб борилади.
100 % ферритда углерод миқдори-0,25 % С (7230 С ҳароратда)
80 %ферритда углерод миқдори-Х2% С
Х2 =0,02 % С.
Демак, пўлат таркибида углерод:
С=Х12=0,16+0,02=0,18 % экан.
Агар пщлат эвтектоиддан кейинги бщлса, ва уни структураси 95 % перлит ва 5 % иккиламчи сементит бщлса, (расмда К4), унинг таркибидаги углерод қўйидагича аниқланади:
А) 100% перлитда углерод миқдори-0,8% С
95%--------------------------------------Х1
Х1 =0,76 % С.
Б) 100 % сементитда углерод миқдори-6,67 %С
5%-------------------------------------------Х2
Х2 =0,33 % С.
Демак, пўлат таркибида углерод миқдори:
С=х12=0,76+0,33=1,09 5
Амалиётни бажаришда ҳар-бир талабага пўлат ёки чўяннинг микроструктураси берилади. Талаба бу бўйича ва берилган график ва расмлар асосида пўлат ёки чўянга тўла тахлил бериши лозим. Структураси аниқланади, ёзилади. График бўйича барча термик ўзгаришлари тахлил қилинади. Якунида ундаги углерод миқдори топилади ва уни маркаси аниқланади.
Download 0,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish