3. Hujjatlarni baholash va yo‘q qilish siyosati hamda uning maqsadi, prinsipi va amalga oshirish yo‘llari Takrorlanadigan axborot manbalari Hujjatga baho berishda bu hujjatdagi ma’lumot xaqiqatdan noyobmi? YOki bu ma’lumot boshqa biror joyda ham mavjudmi? Degan savolga javob berishi kerak.
Hujjatlardan ma’lumotlar to‘la yoki qisman boshqa manbalarda ham bo‘lishi mumkin.
Masalan:
-biror bir ma’lumot;
-boshqa formatdagi hujjatlarda (xarita, reja) yoki ommaviy axborot vositalarini boshqa turida (mikrofilm, elektron tizimlar);
-agentlikni boshqa hujjatlarida, uni xududiy va maxalliy bo‘limlarida;
-boshqa tashkilot hujjatlarida;
-e’lon qilingan ishlarda.
Umuman ixcham, to‘la va foydalanish imkoniyati mavjudligi bo‘lgan hujjatlar saqlanishi, ammo bu voqeadan mustasno tarzda agentlikni manfaatlari ma’lumotni yagona manbani saqlab qolish hisobiga bo‘lganda u qo‘yidagilarni o‘z ichiga oladi:
-hujjatlarda turli tashkilotlarni qarashlari va fikrlari turlicha bo‘lganda hujjatlarni ikkala yig‘imi ham saqlanishi kerak;
-dublikatlar yoki ozroq qimmatga ega bo‘lgan hujjat asl hujjatni to‘ldirsa u saqlanadi va asl hujjatni to‘laroq tushinishga yordam beradi;
-agar hujjat statistik ma’lumotlar manbai bo‘lsa.
Ma’lum mavzularga oid (mavzuli) hujjatlar - bu aniq faoliyat, voqelik, shaxs, joy, loyga yoki boshqa predmetlarni tegishli hujjat. Ular shuningdek nusxasi fayllari, ma’lumot, loyixa fayllari sifatida ma’lum. Fayllar katta xajmga ega bo‘lishiga qaramasdan kam xollarda o‘zini to‘la xajmi bo‘yicha saqlanadi. Qimmatli hujjatlar doimiy saqlanishga, arxiv tashkilotiga topshirilishi kerak.
-huquqiy hujjatlar-bu erga egalik huquqi, ijara, xadya, kelishuv va shartnomalar;
-qonunchilik va siyosatga tegishli hujjatlar.
Bir qator sabablarga ko‘ra baholashni asoslashni hujjatlashtirish muhim.
-tashkilot muhim qarorlarni saqlanishini qo‘llab qullab turishi kerak.
Agar u davlat tashkiloti bo‘lsa o‘z qarori uchun davlat va jamiyat oldida javobgar bo‘lish va bunday hujjatlar doimiy saqlashda bo‘lishi kerak.
-arxiv tashkilotlari hujjatlarni doimiy saqlash to‘g‘risida qaror qabul qilishda javobgarlikni olishlari kerak. Bu hokimiyatga hisob berishni ta’minlaydi.
-hujjatni qiymati to‘g‘risidagi biror bir qaror ham mukammal yoki yakuniy hisoblanmaydi, shuning uchun qarorni qayta kurib chiqish zaruriyati to‘g‘ilib boshqa to‘laroq qaror qabul qilish zaruriyati vujudga keladi. Boshlang‘ich qarorni asoslashga bo‘lgan imkoniyat muhim ahamiyatga ega;
-hujjatlarni qiymatini taxlili va tadqiqoti boshqa maqsadni ham e’tiborga olishi kerak;
Oldin ta’kidlaganidek, biznes-jarayonlarni taxlili hujjatlarni boshqarish tizimi va sxemalarni klassifikatsiyani qayta tashkil qilish yoki dizayn uchun qo‘llanishi mumkin.
Hujjatlarni baholash to‘g‘risida qarorlarini arxiv ta’riflari hujjatlarni kelib chiqishi to‘g‘risida muhim ma’lumotlar berishi va ma’muriy hisobotlarni tuzishda yordam berishi mumkin.
Baholash hujjatlari qo‘yidagilarni o‘z ichiga oladi:
-hujjatlarni baholash uchun ishlatilgan umumiy qoidalar;
-izoxlovchi hisobotlar xar bir baho uchun tayyorlangan bo‘lishi, u baholash usulini tushuntirib bergan holda, organlar va ularni funksiyalari, dastur va tuzilmalar hamda o‘zgarmas qiymatga ega sifatida baholangan hujjatlarni sabablarini;
Hujjatning operativ ahamiyati. Ma’muriyatni ish yuritishni yoki faoliyat yuritishini dalili sifatidagi hujjatni asosiy qiymati.
Hujjatning moliyaviy ahamiyati. Biznes sohasida tashkilotni tashkil qilishda moliyaviy hujjatlarni davom ettirish uchun asos bo‘lgan va dalil funksiyasini (masalan tekshirishda) bajaradigan hujjatni qiymati.
Hujjatning yuridik ahamiyati.
Tashkilotni yuridik biznesini davom ettirish, uni yoki xodimlarni, uchinchi tomoni qonuniy huquqlarini ximoya qiladigan hujjatni qiymati.
Hujjatni doimiy foydalanish davri bir yil yoki undan kam bo‘lishi, ayrim xollarda 25 yil yoki abadiy bo‘lishi mumkin. Buni agentlikdagi baholovchi shaxs aniqlaydi. U shuningdek hujjatni o‘zgarmas va ikkilamchi qiymatini aniqlaydi. Masalan hujjat xukumat va tashkilotlar uchun muhim ma’lumot resursi bo‘lishi mumkin.
