6-mavzu: qishloq xo’jaligi infratuzilmasining turlari va ahamiyati

Odatda u korxonaning daromad va xarajatlari balansi deb ataladi. Mazkur bo‘limning asosiy vazifasi pul mablag’lari kelib tushishi va sarflanishining sinxronligini, ya’ni har bir davr uchun ushbu mablag’larning yetarli ekanligini aniqlashi lozim. Boshqacha qilib aytganda, korxona aktivlarini tezda pul mablag’lariga aylantirish yoki loyihani amalga oshirishda uning likvidligini anglatadi.

Moliyaviy rejaning ushbu bo‘limida aks ettiriluvchi asosiy ko‘rsatkichlar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:

1) tovarlarni sotishdan kelib tushgan pul tushumi;

2) mahsulotni ishlab chiqarish bilan bog’liq xarajatlar (moddalar bo‘yicha);

3) umumishlab chiqarish xarajatlari (moddalar bo‘yicha);

4) soliq va boshqa majburiy to‘lovlar;

5) sof foyda.

Yillik daromad va xarajatlar balansi choraklar bo‘yicha, choraklik balans esa oylar bo‘yicha taqsimlagan holda ishlab chiqiladi. Keyingi holatda ushbu hujjat tezkor xarakterga ega bo‘lib, korxonaning moliyaviy faoliyatini tartibga solishga xizmat qiladi.

Daromad va xarajatlar balansi bilan birga korxona yil boshi va oxirida aktiv va passivlar yig’ma balansi turadi. Bu hujjatning ahamiyati daromad va xarajatlar balansi kabi yuqori bo‘lmasada, biznes-rejani usiz tuzish mumkin emas. Ushbu balans tijorat banki mutaxassislari tomonidan turli shaklda kiritish mo‘ljallanayotgan aktivlarning maqsadga muvofiqligi va ularning summasini baholash, shuningdek, ushbu aktivlarni qaysi passivlar hisobiga moliyalashtirishga harakat qilinayotganligini aniqlash nuqtai nazaridan sinchiklab o‘rganiladi. Korxonaning o‘zi uchun bu hujjat moliyalashtirish manbalarining ishonchliligi va sifatliligini baholash uchun kerak bo‘ladi.

Biroq xarajatlar va daromadlar rejasi bozor iqtisodiyotidan oldingi iqtisodiy xo‘jalik sharoitlarida ham moliyaviy rejalashtirishning tarkibiy qismi sifatida mavjud bo‘lgan. U biznes-rejadagi kabi, texnik-moliyaviy-sanoat rejalarida ham yakuniy bo‘lim hisoblangan. Hozirgi va ilgari amal qilgan hujjatlar o‘rtasida farq shundaki, ilgari daromad va xarajatlar davlatga tegishli bo‘lgan bo‘lsa, hozirgi kunda ularning barchasi korxona egasi qo‘lidadir.