7 -amaliy ish Mavzu: Psevdotasodifiy sonlar generatorini va uning dasturiy ta’minotini yaratish Ishdan maqsad

elementar  rekkurent 

hisoblashlarga,  siljitish  registrlariga,  bir  tomonli  funksiyalarga,  baytlar  va  bitlar 

bloklarining o‘rnini bog‘liqsiz almashtirishga asoslangan generatorlarga 

ajratish 

mumkin. 

Elementar rekkurent hisoblashlarga asoslangan psevdotasodifiy ketma-ketlik 

generatorlari  ularda  qo‘llanilgan  akslantirishlarga  ko‘ra 

chiziqli,

 

multiplikativ, 

chiziqsiz 

turkumlarga bo‘linadi. 

Chiziqli va multiplikativ kongruent generatorlar 

Chiziqli  kongruent  generatorlar  umumiy  holatda 

x

i+

1

=(

ax

i

  +

s

  )mod 

N

 

formula  bilan  aniqlanuvchi  rekkurent  hisoblashga  asoslangan.  Dastlabki  berilgan 

kirish parametrlari asosida ketma-ketliklar hosil qilinadi. 

Kirish parametrlari: 

N 

–

 

chekli  maydon  xarakteristikasini  ifodalovchi  son,

  a 

va

  s 

-

 

o‘zgarmas 

musbat butun sonlar, 

x

0

 – boshlang‘ich butun qiymatli son; 

Ketma-ketlikni tashkil etuvchi chiqish qiymatlari: 

x

i

+1

=(

ax

i

 

+

s 

)mod

 N

,

  i 

= 0,1,2,3, …; 

Chiziqli  kongruent  generatorning  kirish  parametri 

s

=0  bo‘lsa,  ya’ni 

x

i

+1

=(

ax

i

)mod

 N

,

 i 

= 0,1,2,3, …; 

bo‘lsa, bu generator chiziqli multiplikativ generator deyiladi. 

Chiziqsiz kongruent generatorlar 

Kirish parametrlari: 

N 

–

 

chekli maydon xarakteristikasini ifodalovchi son; 

---

d

,

 a 

va

 s 

-

 

o‘zgarmas musbat butun sonlar,

 x

0

 

–

 

boshlang‘ich qiymat;

 k

etma-

ketlikni  tashkil  etuvchi  chiqish  qiymatlari: 

x

i

+1

=(

dx

i

2

+

ax

i

+

c

)mod

N

,

 

buyerda

 

i

=0,1,2,… . 

Bu generator kvadratik generator deb ham ataladi. 

Siljitish registrlariga asoslangan generatorlar 

Xozirgi  paytgacha  taklif  etilgan  va  muvaffaqiyatli  ravishda  ishlatilib 

kelinayotgan  uzluksiz  shifrlash  algoritmlarining  asosini  siljitish  registrlari  yoki 

aniq  qilib  aytganda  chiziqli  teskari  bog‘lanishli  siljitish  registrlari  tashkil  qiladi. 

Bunday  teskari  bog‘lanishli  siljitish  registrlari  Fibbonachi  registrlari  yoki  Galua 

registrlari ham deb ataladi. Bu xildagi uzluksiz shifrlash algoritmlarining ommaviy 

qo‘llanilishiga ikki hil sababni ko‘rsatish mumkin: 

1.

 

Teskari  bog‘lanishli  siljitish  registrlariga  asoslangan  generatorlar  hosil 

qilgan ketma-ketliklar yaxshi tasodifiylik statistik xarakteristikalarini beradi; 

2.

 

Siljitish registrlariga asoslangan 

generatorlarning 

xususiyatlarini tahlil 

qilish oson. 

Amaliy qism: 

Chiziqli  va  chiziqsiz  kongurent  kalit  xosil  qilishning  dasturiy  ta’minotini 

ishlab chiqishda c# obe’ktga mo‘ljallangan dasturlash tilidan foydalanilgan bo’lib, 

dasturni ishga tushurganimizda quydagi oyna paydo bo’ladi.  

 

6.5.1-rasm. Dasturni umumiy ko’rinishi 

Tizimli –nazariy yondashuv generatori bo’limida generatorlar haqida batafsil 

ma’lumot berilgan: 

---

 

6.5.2-rasm. Tizimli –nazariy yondashuv generatori tugmasi 

Chiziqli va chiziqsiz kongurent haqida ma’lumot bo’limida ular haqida 

batafsil ma’lumot berilgan:  

 

6.5.3-rasm. Chiziqli-chiziqsiz kogurentlar haqida ma’lumot  

Chiziqli-chiziqsiz kogurentlarda kalitni xosil qilish bo’limida quydagi 

oynaga guvoh bo’lamiz:  

 

6.5.4-rasm. Chiziqli-chiziqsiz kogurentlarda kalitni xosil qilish  

Yuqoridagi oynada: 

-

 

Dastlabki kalitga : ixtiyoriy ma’lumot kiritasiz; 

-

 

Generator nomiga : chiziqli yoki chiziqsizni tanlash mumkin bo’ladi 

-

 

Kalit uzunligi : kerakli uzunlikdagi kalitni tanlash imkoni mavjud; 

---

 

6.5.5-rasm. Kalitni xosil qilish  

Ishni bajarilish tartibi va qo’yilgan vazifa 

Psevdotasodifiy generatsiya qilish usullaridan birini 

Delpi, Java, C++ 

va 

C# 

dasturlash tizimlaridan birida dasturiy ta’minot yaratilsin

. 

Nazorat savollari 

1.

 

Tasodifiy sonlar generatoriga ta’rif bering. 

2.

 

Tizimli-nazariy  yondashuv  asosida  qurilgan  PTKK  generatorlariga 

misollar keltiring.