7 -ma’ruza. Daryoning suv oqimi va uning qirg‘oqlarida himoya darahtzorlarni barpo etish

7 -ma’ruza. Daryoning suv oqimi va uning qirg‘oqlarida himoya darahtzorlarni barpo etish

Joylarning balandligi, vodiy shakli, mavjud o'simliklarning turi va tarkibi, shuningdek suv sathining o'zgarishiga qarab, daryolar o'simliklarning turli shakllari bilan chegaralangan. Bu daraxt va buta o'simliklari bo'lishi mumkin.

Sohil o'simliklari (1-rasm) ko'p funktsiyali bo'lib, texnik, ekologik, iqtisodiy va estetik muammolarni hal qilish uchun katta ahamiyatga ega.

Daryo bo'yidagi o'simliklar quyidagi funktsiyalarni bajaradi:

- moddalar va energiyani uzatishni amalga oshiradi;

- qirg'oqlarni eroziyadan himoya qiladi, suv toshqini paytida oqim tezligini pasaytiradi;

1-rasm. Germaniyadagi pasttekislik daryolarining qirg'oq o'simliklari.

Mikroiqlimni yaxshilaydi, yoritishni o'zgartiradi, havo oqimining tezligini pasaytiradi va suv, havo, tuproq haroratining o'zgarishini kamaytiradi;

• Mikroiqlimni yaxshilaydi, yoritishni o'zgartiradi, havo oqimining tezligini pasaytiradi va suv, havo, tuproq haroratining o'zgarishini kamaytiradi;
• - o'simlik va hayvonot dunyosi uchun ekologik uyalar va kichik yashash joylarini shakllantirishga yordam beradi;
• - filtrlashni amalga oshiradi va zararli moddalarning (chang, o'g'itlar, pestitsidlar, chiqindi gazlar va boshqalar) suvga kirishini kamaytiradi; - turli xil, shu jumladan kiruvchi elementlarning (azot, fosfor va boshqalar) qo'shimcha assimilyatsiyasini ta'minlaydi; - bu o'simlik va hayvonot dunyosi uchun migratsiya yo'lagi vazifasini bajaradi.

Atrof muhit uchun bu quyidagi ahamiyatga ega:

• Atrof muhit uchun bu quyidagi ahamiyatga ega:
• - to'g'onlarni mustahkamlash, ularga tutash hududlarni muhofaza qilish;
• - yashash joylarini, shu jumladan madaniy landshaftda joyi bo'lmagan turlarni ta'minlash;
• - qattiq jismlarning tarqalishi (o'simlik qoldiqlari, toshlar, loy va boshqalar) ning filtrlanishi va kamaytirishi;
• - landshaftning estetik ko'rinishini yaxshilash;
• - dam olish va baliq ovlash uchun joy tayyorlash;
• - o'tin olish;
• - inson hayotining asoslarini ta'minlash.

Daryo vodiylarida joylashgan binolar va inshootlar uchun qirg'oqlarning ko'tarilishi, shu jumladan qadimiy teraslar, qator holatlarda daryo tubining chuqurlashishi katta xavf tug'diradi. Bu qurg’oq yerlarining qulashiga, qurilish maydonlarining qisqarishiga, qor ko'chkilarning paydo bo'lishiga va boshqa ikutilmagan hodisalarga olib keladi.

• Daryo vodiylarida joylashgan binolar va inshootlar uchun qirg'oqlarning ko'tarilishi, shu jumladan qadimiy teraslar, qator holatlarda daryo tubining chuqurlashishi katta xavf tug'diradi. Bu qurg’oq yerlarining qulashiga, qurilish maydonlarining qisqarishiga, qor ko'chkilarning paydo bo'lishiga va boshqa ikutilmagan hodisalarga olib keladi.
• Suv havzalari va ularning qirg'oq o'simliklari zamonaviy landshaftning muhim elementlari hisoblanadi. Daryo landshaftidagi antropogen aralashuv (transport aralashuvi, suv kanallarini yaratish, aholi faoliyati) daryo sathining sezilarli o'zgarishiga, oqim tezligining zaiflashishiga olib keldi.
• So'nggi o'n yilliklar davomida ushbu ko'rsatkichlarning atrof-muhit uchun ahamiyati haqidagi tasavvurlarning o'zgarishi daryo vodiylarida faoliyatni tanlash jarayonining o'zgarishiga olib keldi.

Tadbirlarning asosiy maqsadlari:

• Tadbirlarning asosiy maqsadlari:
• - daryolarning ekologik funktsiyasini saqlash va tiklash;
• - inson uchun yashash va iqtisodiy makonni muhofaza qilish. Buning uchun quyidagi vazifalarni bajarish kerak:
• - qirg'oq o'simliklarini tiklash;
• - kanalning bo'ylama va ko'ndalang profilini tartibga solish;
• - daryo ekotizimlarini tiklashning tabiiy jarayoniga ko'maklashish.
• Biologik muhandislik usullari ushbu tadbirlarning muhim qismidir. Ular qirg'oq o'simliklarini qurish va tiklashda muhim rol o'ynaydi, buning natijasida ular nafaqat suv havzalarini jonlantirishga, balki qirg'oq uchun himoya funktsiyalarini ham bajaradilar. Ularni almashtirish emas, balki juda aniq texnik muhandislik qurilish usullariga zarur va oqilona foydalanish sifatida tushuncha hosil qilish kerak.