7-mavzu. Qoldiq moylarni deasfaltlash

---

44 
7-mavzu. Qoldiq moylarni deasfaltlash. 
 
 
7.1. Moylarni deasfaltlash 
Qoldiq moylarni gudron va yarim gudronlardan ishlab chiqariladi. Bu 
frakstiyalarda ayniqsa smolali neftlardan olingan bo’lsa 50% gacha smola va asfalten 
bo’ladi. Smola-asfaltenli birikmalarni murakkabligi selektiv erituvchini qo’llashga 
yo’l bermaydi. Shuning uchun moyni qimmatbaho uglevodorodlari uchun erituvchi 
tanlanadi. Smola-asfaltenli birikmalar erituvchida deyarli erimasdan cho’kmada 
qoladi. Erituvchi sifatida suyuq propan ishlatiladi. 
7.2. Jarayonni ko’rsatkichlari 
 
Moy uglevodorodlarining propandagi eritmasidan smolalar 50-85
0
S oralig’ida 
engil ajraladi.
Haroratni yuqori darajasi propanni kritik harorati bilan (96,8
0
S) chegaralanadi. 
Propanni harorati kritik temeraturaga yaqinlashgani sari uni eritish qobiliyati 
pasayadi, moyni uglevodorodlari qisman smolalar bilan cho’kib qoladi. Buning 
natijasida moyni chiqishi pasayadi. Past haroratda buni teskarisi bo’lib suyuq 
propanni eritish qobiliyati ortadi va 40
0
S da smolalar propanda eriydi va moyni sifati 
pasayadi.
Jarayon kolonnada olib boriladi. Propan kalonna tagidan beriladi, moylar esa 
tepa qismidan, kolonnani tepa qismida harorat 70-75
0
S va pastki qismida 50-60
0
S 
bo’ladi. Kalonnani tepa va pastki qismida haroratni har-xil ushlab turish natijasida 
moydan smola va asfaltenlarni to’liq ajratib olinadi. Haroratni bu farqiga deasfaltlash 
gradienti deyiladi. Propanni suyuq holda ushlab turish uchun jarayonni 4-4,5 Mpa da 
olib boriladi.

---

45 
Erituvchini va boshlang’ich mahsulotni nisbatini tajriba yo’li bilan topiladi va 
u xom-ashyodagi uglevodorodlar soniga bog’liq. Uglevodorodlar miqdori qancha 
ko’p bo’lsa propan bilan boshlang’ich mahsulot nisbati ham shuncha ko’p bo’ladi. 
Propan va boshlang’ich modda 4:1 dan 8:1 gacha bo’lgan nisbatda olinadi. 
Propanni miqdorini ma’lum darajagacha oshirish deasfaltizat sifatiga yaxshi 
ta’sir ko’rsatadi, smolali-asfaltenlarni cho’ktirish tezlashadi.
Deasfaltdash jarayonini bir bosqichda olib borish mumkin lekin olingan 
mahsulotni sifati ikki bosqichli jarayonda ko’ngildagidek bo’ladi. Birinchi bosqichda 
olingan asfalt eritmasidan qimmatbaho uglevodorodlarni ajratib olish uchun ikkinchi 
bosqichda deasfaltlanadi. Ikki bosqichli sxemada gudrondan moyni olish 10% ga 
ortadi. I va II bosqich deasfaltizatlari sifat bo’yicha katta farq qiladi.
II bosqich deasfaltizatidan juda yopishqoq moylar olinadi.