7-tema: Tálim processinde metodlardıń pedagogikalıq mánisi

«Metod» hám «Qural» arasındaģı óz-ara parıq.
Pándi oqıtıw menen baylanıslı túrde tálim quralı tańlanadı. Oqıtıwshı óziniń qálewi boyınsha kórgizbeli material, oqıw qollanbadan paydalanıwı múmkin. Tálim quralın qollanıwdıń jáne bir tárepi, álbette tálim processiniń quramlı bólimi sıpatında sáwlelendiriw bolıp tabıladı.
Tálim quralın tańlap alıw tģlim metodın tańlap alıw menen baylanıslı. Eger tálimniń aktual metodı (kitap penen islew, shınıģıwlar) paydalanılsa, onda oqıw qollanbaları, sabaqlıqlar hám tálimniń texnikalıq qurallarınan paydalanıladı. Atap aytqanda tálimniń aktiv-texnikalıq quralları ámeliy metodlarda paydalanıladı.
Tálimniń passiv metodları (talabalar esitedi, yaģnıy hikaya, lekciya, túsindiriw, ekskursiya) tálimniń kórgizbeli qurallarınan paydalanıladı. Tálimniń kórgizbeli quralları pedagogtıń ózi tárepinen dúzilgen bolıwı múmkin.



Tálim qurallarınan paydjalanıw shárt-shárayatları.
Qurallardıń qálegen túrinen paydalanıwda ólshem hám teńlikke itibar beriw kerek. Máselen, kórgizbeli quralardıń sanı jeterli bolmawı, bilimlerdi sapasına tásir kórsetedi, buzılıwına, qızıģıwshılıqtıń tómenlesiwine, obrazlı qabıl etiwdi rawajlandırmaydı. Olardan hádden tıs paydalanıw talabalardıń úyrenilip atırģan pánge jeńil-jelpi qarawına alıp keledi. Qıyın temalardı úyreniwde 4-5 demonstraciya optimal bolıp esaplanadı.
Tálim quralları túsinigi.
Tálim quralları túsinigi anıq hám jeke bolıwı múmkin emes. Tálim qurallarınıń áhmiyetli tárepi, olardıń birgelikte qollanıwında hám hesh qashan bir-birin inkar etpeydi. Oqıtıwshınıń wazıypası-sabaq processin aktivlestiriw ushın tálimniń nátiyjeli quralların tańlap alıwdan ibarat.
Tálim quralları túsindiriwde túrli dálillerge súyeniw múmkin boladı:
-xızmet sub’ektine qaray;
-xızmet ob’ektine qaray;
-oqıw xabarınıń múnásibetine qaray;
-oqıw processindegi wazıypasına qaray.
Xızmet sub’ekti boyınsha tálim qurallarınıń túsinigi.
Xızmet sub’ekti boyınsha tálim quralları úyretiw hám úyreniw bolıp bólinedi.
1. Oqıtıw quralları. Máselen, kórgizbeli tájiriybe quralları. Bunday qurallar oqıtıwshı tárepinen temanı túsindiriw hám bekkemlew ushın qollanıladı.
2. Úyreniw quralları. Máselen, laboratoriya-praktikum quralları. Bunday qurallar talabalar tárepinen jańa bilimlerdi iyelew ushın qollanıladı.
V.A.Slasteninniń pikirinshe, didaktikalıq qurallar, oqıtıwshı hám talaba ushın mass keliwine qaray ekige bólinedi. Birinshi, nárseler oqıtıwshı tárepinen tálimniń maqsetlerin nátiyjeli realizaciyalaw ushın qollanılsa, ekinshisi-bul talabalardıń individual quralları, sabaqlıqlar, dápterler. Bunnan tısqarı didaktikalıq qurallar oqıtıwshı hám talabalar xızmet túrine qaray sport quralları, botanika hám geografiya maydanshası, komp’yuetlerge de bólinedi.