8-мавзу: давлат бюджети, солиқлар ва давлат қарзи. Дарс мақсади: Давлат бюджети, солиқлар, бюджет тақчиллиги, солиқ тизими ва унинг мохиятини талабаларга тушунтириш

Ташқи қарз
- бу давлат бюджет тақчиллигини қоплаш мақсадида ўзига керакли молиявий ресурсни жалб қилиш учун халқаро кредитдан фойдаланиши.^1
Демак, давлат бюджет тақчиллигини қоплаш учун зарур молиявий ресурсларни хамда ссуда капиталларини хам миллий бозордан хам ташқи бозордан қарз олади. Халқаро кредитнинг тез ўсиши капиталнинг мамлакатлараро миграцияси, мамлакатлар ва регионлар иқтисодий ўзаро боғлиқлиги чуқурлашувининг муқаррар натижаси хисобланади. Халқаро кредит хам хусусий сектор хам давлат бюджети тақчиллигини қоплаш имкониятини беади. Шу билан бирга хам кредитор хам дебитор мамлакатлар иқтисодиётининг кўчайиб боришига сабаб бўлади. 3. Солиқ тизими ва унинг вазифалари Солиқ иқтисодий тушунча сифатида, соф даромаднинг бир қисмини бюджетга жалб қилиш шакли бўлиб, молиявий муносабатларнинг таркибий қисмини ташкил қилади.
Солиқ	- бу махаллий ва хокимият тарафидан худуқий ва жисмоний шахслар даромадларининг бир қисмини мажбурий равишда бюджетга жалб қилиш шаклидир.
Солиқ бозор иқтисодиёти шароитида мустақил категория сифатида амал қилади ва молиявий муносабатларнинг таркибий қисми бўлиб, уни йиғиш давлат томонидан белгиланган тартиб қонунлар асосида амалга оширилади. Давлат томонидан олинадиган солиқлар хамда уларнинг ташкил қилиниш шакл ва усуллари биргаликда солиқ тизимини ташкил қилади. Миллий иқтисодиётда солиқ қўйидаги мухим вазифаларни бажаради: - миллий даромадларни тақсимлаш ва қайта тақсимлаш; - давлат харажатларини молиялаштириш (фискал вазифаси); - ижтимоий тангликни юмшатиш (ижтимоий вазифаси); - иқтисодиётни тартибга солиш; - иқтисодий фаолиятни рағбатлантириш ва х. Давлат сарфлари ва солиқ хажмининг ўсиб бориши қўйидаги омилларни тақозо қилади: Ахоли сонининг ўсиши. Талабнинг ортиши ва урбанизация. Атроф мухитнинг ифлосланиши. Даромадлар тенгсизлигини қисқартириш дастурларини амалга ошириш. Миллий мудофаа, давлат хафвсизлигини таъминлаш харажатлари хажмининг ўсиши. Хозирги даврда давлатнинг солиқ сиёсатини Ўзбекистон Республикаси Давлат Солиқ Қумитаси ва унинг жойлардаги (вилоят, шахар, туман) муассасалари амалга оширади. Республика худудида амал қилувчи солиқлар, тўловлар тартиби, объекти, имтиёзлар, солиқ тўлаш билан боғлиқ равишда келиб чиқадиган умумий мунозараларни хал қилиш тартиби Ўзбекистон Республикасининг солиқ тўғрисидаги қонунлари билан аниқланади. Солиқ ставкасини белгилаш бир қатор тамойилларга асосланади: Нафлилик тамойили Тўловга лаёқатлилик тамойили. Адолатлилик тамойили.