8-мавзу: Товар ва товар сиёсати

3. Рақобат ва рақобатбардошлик хақида тушунча
Бу бозор субъектлари иқтисодий манфаатларининг тўқнашувидан иборат бўлиб, улар ўртасидаги юқори фойда ва кўпроқ нафлиликка эга бўлиш учун курашдир.
Рақобат
Сотувчи билан сотувчи
Сотувчи билан харидор
Ҳаридор билан ҳаридор
Рақобат кураши қуйидаги субъектлар ўртасида амалга ошади
Рақобатнинг асосий вазифалари
1

• тартибга солиш

2

• ресурсларни жойлаштириш

3

• инновацион вазифа

4

• мослаштириш

5

• тақсимлаш

6

• назорат қилиш.

Рақобатнинг асосий турлари
Тармоқ ичидаги рақобат
Тармоқлараро рақобат
Хар бир харидор ўзига ёққан товарни сотиб олади, истеъмолчилар эса рақиблар товарига нисбатан кўпроқ ижтимоий эҳтиёжларига мос келувчиларини танлашади. Шунинг учун рақобатбардошлик (танланган бозорда товарни сотиш имконияти)ни фақат рақиблар товарни солиштириш орқали аниқлаш мумкин. Рақобатбардошлик нисбий тушунча, аниқ бозорга ва унга кириш вақтига боғлиқдир
Товар рақобатбардошлигини ўрганиш босқичлари
Товарни сотиш бозорини ўрганиш
Рақиблар ҳакида маълумотлар йиғиш
Истеъмолчилар талабларини ўрганиш
Рақобатбардошлигини ошириш бўйича тадбирлар ишлаб чиқиш
Ишлаб чиқариш ва бозорга синов сотишлари билан чиқиш ҳақидаги қарор
1

• Рақобатчи фирмалар сони

2

• Рақиблар харакатларининг диверсификациялашуви даражаси

3

• Бозордаги талаб ҳажмини ўрганиш

4

• Маҳсулотни табақалашуви даражаси

5

• Истеъмолчининг бир ишлаб чиқарувчидан бошқасига кўчиш харакатлари

6

• Бозордан чиқиб кетиш тўсиқлари ва уларнинг даражаси

7

• Бозорга кириб келиш ва унинг даражаси

8

• Ёндош тармоқ бозорларидаги вазият

9

• Рақиблар стратегиясидаги фарқлар

10

• Ушбу бозорда рақобат учун алоҳида сабабларининг бўлиши