9-Mavzu: Disaxaridlarga xos sifat reaksiyalar. Darsning maqsadi

Kerakli asboblar: Probirkalar bilan shtativ, 1 va 2 ml li pipetkalar, spirt lampasi.
Reaktivlar: maltozaning 1 % li eritmasi, laktozaning 1 % li eritmasi, saxarozaning 1 % li eritmatsi, natriy gidroksidning 30 % li eritmasi, mis sulfatning 5 % li eritmasi, sulfat kislotaning konsentrlangan eritmasi.
Ishning borishi: 3 ta probirka olib, birinchisiga maltoza, ikkinchisiga
laktoza va uchinchisiga saxarozaning 1 % li eritmasidan 1 ml dan solinadi. Har
qaysi probirkaga 1 ml natriy gidroksidning 30 % li eritmasidan va 3-4 tomchi mis
sulfatning 5 % li eritmasidan qo`shiladi. Probirkalarni qaynaguncha qizdiriladi.
Maltoza va laktoza ijobiy reaksiya beradi, ya’ni mis qaytarilib sariq yoki qizil
rang hosil qiladi. Saxaroza esa salbiy reaksiya beradi, ya’ni probirkadagi rang
o`zgarmay qoladi. Boshqa bir probirkaga 1 ml saxarozaning 1 % li eritmasidan olib, uning ustiga 3-4 tomchi kontsentrlangan sulfat kislotadan qo`shiladi. Probirkani qaynab turgan suv hammomida 10-15 daqiqa ushlanadi, so`ngra uning ustiga 1 ml 30 % li natriy gidroksid eritmasidan va 3-4 tomchi 5 % li mis sulfat eritmasidan qo`shib qizdiriladi. Probirkada sariq yoki qizil rang hosil bo`ladi. Chunki gidroliz natijasida hosil bo`lgan monosaxaridlar qaytaruvchanlik xususiyatiga ega bo`ladi.
Disaxaridlarning tarkibi, tuzilishi va kimyoviy xossalaridagi farq va
oʻxshashliklarga asoslanib quyidagi Venn diagrammasini toʻldiring.

Takrorlash uchun savollar.

1. 
   Tabiatda keng tarqalgan disaxaridlarga misollar keltiring.
   
2. 
   Uglevodlar qanday funksiyalarni bajaradi?
   
3. 
   Uglevodlarning tasnifi va nomlanishi haqida gapirib bering.
   
4. 
   Uglevodlarning tuzilishi haqida gapirib bering.
   
5. 
   Ovqat hazm qilishda uglevodlarning parchalanishida qanday fermentlar ishtirok etadi?
   
6. 
   Kavsh qaytaruvchi hayvonlarda uglevodlar parchalanishining asosiy belgilari nimada? Katta qorinda hosil boʻladigan uchuvchi yogʻ kislotalarning formulalarini yozing.
   
7. 
   Glyukozadan glikogenni sintezlanish jarayonida qanday oraliq maxsulotlar hosil boʻladi?
   
8. 
   ATF va ADF lar nima? Ularning kimyoviy tabiati va glikoliz jarayonidagi oʻrni qanday?