9-mavzu: ishlab chiqarish xarajatlari, tayyor mahsulot va tovarlar hisobi reja

Franko-ombor mol yetkazib beruvchi. Bunda mahsulot ortib jo‘natish bilan bog‘liq bo‘lgan barcha xarajatlarini mol yetkazib beruvchi korxona to‘lov-talabnomasiga qo‘shadi (ombordagi ortib tushirish ishlarining qiymati temiryul tarifi va yetkazib berish xarajatlari).
Franko-stantsiya jo‘natish shunday narxki, u mol yetkazib beruvchi to‘lov-talabnomasining summasi, temir yo‘l tarifi va mahsulotni vagonga ortish xarajatlari yig‘indisidan iborat.
Belgilangan stanttsiyagacha franko vagon shunday narxki, bunda mol yetkazib beruvchi to‘lov talabnomasiga faqat temir yo‘l tarifi summasini qo‘shadi.
Belgilangan stanttsiyagacha franko. Bunda jo‘natish bo‘yicha barcha xarajatlar temir yo‘l tarifi qo‘shilgan holda mol yetkazib beruvchi tomonidan to‘lanadi.
Narxning franko ombor xaridor turida mol yetkazib beruvchi ko‘rsatilgan xarajatlardan tashqari xaridorning stanttsiyadagi ortib tushirish ishlari, uning ombordagi va omboriga yetkazib berish ishlari bo‘yicha xarajatlarni to‘laydi (qoplaydi).
Bizning respublikamizda eng keng tarqalgan turi franko stanttsiya jo‘natish hisoblanadi.
Xo‘jalik shartnomasi - bu korxonalarning xo‘jalik munosabatlari o‘rnatish haqidagi o‘zaro kelishuvidir. Shartnoma tomonlar majburiyati va huquqlarini belgilovchi asosiy hujjat hisoblanadi. Yuz bergan sharoitni hisobga olib vaqti-vaqti bilan shartnoma shartlari ko‘rib chiqilishi va ularga o‘zgartirishlar kiritilishi mumkin. Agar korxona belgilangan nomenklaturadagi mahsulotni jo‘natish yuzasidan shartnoma shartlarini buzsa, u holda ushbu korxonaga nisbatan jazo choralari qo‘llanadi. Demak, shartnoma bilan rasmiylashtirilgan har bir rejali buyurtma korxona xodimlari bajarishi shart bo‘lgan qonundir. Bunday tartib ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, yuqori ish unumdorligiga erishishni ta’minlaydi. Belgilangan muddatda mahsulot sotish rejasining bajarilmaganligi uchun jarima to‘lash chorasi qo‘llaniladi. Jarima miqdori mahsulot sotish shartlariga qarab aniqlanadi.
Tayyor mahsulotlarni xaridorlarga jo‘natish xaridor bilan tuzilgan shartnomalar asosida amalga oshiriladi. Bu shartnomalarda jo‘natiladigan mahsulot muddati, miqdori, qiymati va hisob-kitob shartlari keltiriladi. Jo‘natilgan mahsulot schyot-faktura, chiqim hujjati, to‘lov talabnomasi va boshqa hujjatlarda rasmiylashtiriladi.
Mahsulotlar xaridorlarga jo‘natilganida jo‘natilgan tovar qiymatiga quyidagicha provodka beriladi:
D-t 9110-«Sotilgan mahsulotning tannarxi»
K-t 2810-«Ombordagi tayyor mahsulot».
Jo‘natilgan tovarlarning analitik hisobi o‘z vaqtida bank inkassasiga berilgan hisob-kitob hujjatlari bo‘yicha, to‘lash muddati yetgan va to‘lash muddati yetmagan hisob-kitob hujjatlari bo‘yicha alohida hamda to‘lashga qabul qilinmagan, ma’sul shaxsda bo‘lgan jo‘natilgan tovarlar alohida hisobga olinadi.