A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika



Download 7,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet200/488
Sana31.08.2021
Hajmi7,65 Mb.
#160773
1   ...   196   197   198   199   200   201   202   203   ...   488
Bog'liq
Axborot xavfsizligi MAJMUA2018-2019 — копия

2-asosiy savolning bayoni: 
Tizimning har bir 
i
- foydalanuvchisi 


i
i
d
,
 - kalitlar juftligini yaratadi. Buning uchun yetarli 
katta bo’lgan 
p
va 
q
 - tub sonlari olinib (bu sonlar maxfiy tutiladi), 
q
p
n
*

- soni va Eyler 
funksiyasining qiymati  
 
n

=



1
1


q
p
 hisoblanadi (bu son ham maxfiy tutiladi). So’ngra, 
 


1
,

n
e
i

 shartni qanoatlantiruvchi, ya’ni 
 
n

 -soni bilan o’zaro tub bo’lgan 
i
e
 -son bo’yicha 
i
d
-
soni ushbu 
 
n
d
e
i
i

mod
1

 formula orqali hisoblanadi. Bu (
i
e
;
i
d
) –juftlikda 
i
e
 - ochiq kalit va 
i
d
- maxfiy kalit deb e’lon qilinadi.  


105 
 
Shundan  so’ng 
i
-  foydalanuvchidan 
j
-  foydalanuvchiga  shifrlangan  ma’lumotni  imzolagan  holda 
jo’natishi quyidagicha amalga oshiriladi:  
1. Shifrlash qoidasi: 
C
n
M
j
e

mod
, bu yerda 
M
- ochiq ma’lumot, S –shifrlangan ma’lumot; 
2. Deshifrlash qoidasi: 
M
n
M
n
C
j
j
j
d
e
d


mod
mod

3. ERI ni hisoblash:   
 
i
d
P
n
M
H
i

mod
,  
bu yerda 
i
- foydalanuvchining 
i
P
- imzosi 
М
- ma’lumotning  
 
M
H
- xesh funksiya qiymati 
bo’yicha hisoblangan; 
4. ERI ni tekshirish: 
 
 


n
M
H
n
P
i
i
i
d
e
e
i
mod
mod
 
M
H
, agar 
 
M
H


1
M
H

 bo’lsa  (bu  yerda 
1
M
  -deshifrlangan 
ma’lumot), u holda elektron hujjat  haqiqiy, aks holda haqiqiy emas, chunki  xesh funksiya xossasiga 
ko’ra 
1
M
M

 bo’lsa ularning xesh qiymatlari ham teng bo’ladi.  
5. Ma’lumotni maxfiy uzatish protokoli
 




n
M
H
M
j
i
e
d
mod


C
n
P
M
j
e
i


mod

6. Maxfiy uzatilgan ma’lumotni qabul qilish protokoli:  

n
C
j
d
mod




n
P
M
j
j
d
e
i
mod
i
P
M

,  umuman  qaraganda  dastlabki  ma’lumot  o’zgartirilgan 
bo’lishi mumkin, shuning uchun   

n
C
j
d
mod
 
i
P
M

1
 
bo’lib, natijada, xesh qiymat imzo bo’yicha ushbu ifoda 
 
 


n
M
H
n
P
i
i
i
d
e
e
i
mod
mod
 
M
H
 
bilan hisoblanadi va qabul qilib olingan ma’lumotning xesh qiymati 
 
1
M
H
 bo’lsa, u holda 
 
M
H


1
M
H

 bo’lganda elektron hujjat haqiqiy, aksincha bo’lsa qalbaki hisoblanadi. 
 
NAZORAT TOPShIRIQLARI: 
1. RSA elektron raqamli imzo parametrlari to’g’risida ma’lumot bering. 
2. ERI kiriptobardoshli ochiq va yopiq kalitlar juftligini hosil qilish jarayonini tushintiring. 
3. Shifrlangan ma’lumotni imzolagan holda jo’natish tartibi bilan tanishtiring. 
Mavzu bo’yicha mustaqil ish topshiriqlari: 
1. ERI to’g’risida ma’lumot tayyorlang. 
1-ilova 
“SINKVEYN” -tahlil” metodi. “Elektron raqamli imzo” misolida 
Ot 
Elektron raqamli imzo 
Ikkita sifat 
qulay 
tezkor 
Uchta fe’l 
Nusxa olishdan 
himoyalaydi 
Mualliflikdan bosh 
tortmaydi 
Hujjatni 
soxtalashtirib 
bo’lmaydi 
To’rtta so’zdan iborat 
jumla 
Hujjatni imzolagan shaxsni tasdiqlaydi 
Otning sinonimi 
Hujjat egasi 
3-илова 
“ВЕНН ДИАГРАММАСИ” график органайзер  методи. “Ахборотларни шифрлаш 
алгоритмлари турлари” мисолида 


106 
 
 
 
 2-илова 
“SWOT-таҳлил” методи. “Электрон рақамли имзо” мисолида 
 
4-илова 
“FSMU” методи. “Электрон рақамли имзо” мисолида 


107 
 
 


108 
 
5-илова 
АССЕСМЕНТ методи “Электрон рақамли имзо” мисолида 
Тест 
1. ЭРИ тўғрисидаги қонун қачон қабул 
қилинган. 
А) 2002 йил 10-декабр 
В) 2003 йил 11-декабр 
С) 2004 йил 12-декабр 
D) 2005 йил 13-декабр 
2. ЭРИ тўғрисидаги қонун неча моддан 
иборат. 
А) 20 В) 21 С) 22 D) 23 
3. ЭРИ нечта калитдан фойдаланади 
А) 4 В) 3 С) 2 D) 1 
4.
 ЭРИ калитининг сертификатини 
олиш учун нима зарур. 
А) 
СТИР
 
В) Диплом 
С) Гувоҳнома 
D) Маълумотнома 
Қиёсий таҳлил 
Афзаллиги 
Камчилиги 
-Қулай; 
-Тезкор 
-Нусха олишда 
ҳимояланган; 
-Ҳужжатни имзолаган 
шахсни тасдиқлайди; 
-ЭИни қалбакилаштириб 
бўлмайди; 
-Қоғоз кўринишдаги 
ҳужжатларни имзолашга 
ҳожат йўқ;  
-Вақтни ҳаққоний 
тежашдир; 
-масофадан туриб давлат 
хизматларидан 
фойдаланиш имкониятга 
эга бўлишлиги;
 
-ЭРИ хизматлари 
пуллик; 
- Шифрлаш ва 
дешифрлаш 
мураккаблиги; 
- Шифрлаш 
оқибатида 
ҳажимнинг ортиб 
кетиши; 
 
Тушунча таҳлили 
-Юридик ва жисмоний шахсларда ЭРИ 
тўғрисида тушунчанинг йўқлиги; 
- ЭРИ олиш ва калитлардан 
фойдаланиш маблағ талаб қилиши; 
-Рекламанинг йўқлиги; 
-Интернет билан боғлиқ бўлган 
муаммолар. 
Амалий кўникма 
- ЭРИ калитларнинг сертификатлари юридик ва 
жисмоний шахсларнинг мурожаатлари бўйича 
берилади;  
-
 
ЭРИ олиш учун уни олаётган шахс томонидан 
энг  кам  ойлик  иш  ҳақининг  10  фоизи 
миқдоридаги  тўлов  амалга  оширилади.  Буни 
Click,  MBANK,  UPAY  тўлов  тизимлари  орқали 
онлайн ҳам амалга ошириш мумкин; 
-ЭИ ёрдамида my.gov.uz порталидаги 160 дан 
ортиқ интерактив хизматлардан 
фойдаланишингиз мумкин; 
-
 Ягона портал орқали кўрсатилаётган 240 дан 
зиёд интерактив хизматлардан фойдаланиш 
мумкин
 
-
 ЭРИ калити фойдаланувчиси ўзининг 
калитидан 24 ой муддат мобайнида фойдалана 
олади;
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


109 
 
6-илова 
PMI методи. “Электрон рақамли имзо” мисолида 
Plus 
Minus 
Interesting 
-Қулуай 
-Тезкор 
-Нусха олишда 
ҳимояланган 
-Ҳужжатни имзолаган 
шахсни тасдиқлайди 
-ЭИ қалбакилаштириб 
бўлмайди 
-Қоғоз кўринишдаги 
ҳужжатларни 
имзолашга ҳожат йўқ  
-Вақтни ҳаққоний 
тежашдир 
-ЭРИ хизматлари 
пуллик 
- Шифрлаш ва 
дешифрлаш 
мураккаблиги 
- Шифрлаш 
оқибатида 
ҳажимнинг ортиб 
кетиши 
-“ЭРИ” тўғрисидаги қонун 2003 
йил 11-декабрда қабул қилинган 
- ЭРИ калитларнинг 
сертификатлари юридик ва 
жисмоний шахсларнинг 
мурожаатлари бўйича берилади.  
-ЭИ ёрдамида сиз my.gov.uz 
порталидаги 160 дан ортиқ 
интерактив хизматлардан 
фойдаланиш имконига эга бўласиз 
-
  ЭРИ  калитининг  сертификатини 
олиш  учун  солиқ  тўловчининг 
идентификация  рақами  (СТИР) 
бўлиш керак.
 
 
 
7-илова 
“БАЛИҚ СКЛЕТИ” график органайзер  методи. 
 
 
 
Plus
50%
Minus
21%
Interesting
29%
PMI ДИАГРАММА


110 
 
8-илова 
Баҳолаш мезонлари ва кўрсаткичлари 
Гуруҳлар 
Рўйхати 
Гуруҳ фаол 
мак.  1 б 
Маълумотлар 
кўргазмали тақдим 
этилди мак.  2 б 
Жавоблар тўлиқ 
ва аниқ берилди 
мак.  2 б 
Жами 
мак.  
5 б 

 
 
 
 

 
 
 
 

 
 
 
 
5 балл – аъло, 4 балл – яхши, 3 балл – қониқарли 
 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1. 
Ўзбекистон Республикасининг:  «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури тўғрисида»ги 
Қонуни. Т., 1997. 
2. 
Ўзбекистан Республикаси қонуни. «Ахборотлаштириш тўғрисида»// «Халқ сўзи»,  11 
февраль 2004 й. 
3. 
С.К. Ғаниев,  М.М. Каримов,  К.А. Ташев   Ахборот  хавфсизлиги.            
“ALOQACHI” – 2008.-381 бет. 
4. 
В. Ф. Шаньгин  Комплексная защита информации в корпоративных системах.    
Москва ИД   “ФОРУМ” – ИНФРА-М   2010.-591 с.     
QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR 
1. 
Партыка Т.Л., Попов И.И. Информационная безопасность. Учебное пособие.  — М.: 
Форум, 2010. — 432 с. 
2. 
В. П. Мельников,  С. А. Клейменов, А. М. Петраков   Информационная  безопасность  
и защита информации.   Москва Издательский центр  “Академия” -2009-331 с. 
INTERNET VA ZIYONET SAYTLARI 
1. 
Ziyonet axborot-ta’lim portali. www.ziyonet.uz 
2. 
Основы информационной безопасности. www.intuit.ru.   
3. 
Протоколы безопасного сетевого взаимодействия. www.cityforum.ru. 
4. 
Стандарты информационной безопасности. www.osp.ru. 
 
7-AMALIY MASHG’ULOT Mavzu: Identifikasiyalash va autentifikasiyalash usullari 
 
Amaliy darsini olib borish texnologiyasi. 
Vaqti: 
80 minut 
Talabalar soni: 
20-25 
Dars shakli: 
Mavzu bo’yicha Amaliy 
Amaliy mashg’ulot rejasi: 
1.Autentifikasiya protokollarini taqqoslashda va tanlashdagi 
asosiy xarakteristikalarni o’rganib chiqing. 
2.Foydalanuvchilarni autentifikasiyalash uchun bir martali 
parollarni qo’llash usullari bilan tanishib chiqing va ularning 
bir-biridan farqini aniqlang. 
3.Identifikasiya bilan autentifikasiya bir-biridan farqini 
tushuntirib bering.
 

Download 7,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   196   197   198   199   200   201   202   203   ...   488




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish