Abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

Proyeksiyalar usuli chizmalar chizish qoidalarining asosini tashkil 

qiladi. Bu usul nimadan iborat ekanligini anglash uchun misollarga 

murojaat qilamiz. 

 

2.1, 2.2 va 2.3 - rasmlarni diqqat bilan ko‟zdan kechirib chiqing. Bu rasmlarda 

o‟ng tomonda yo‟l belgilari uchun foydalanilgan geometrik shakllarning 

proyeksiyalarini hosil qilish jarayoni ko‟rsatilganlari ellips shaklida, to‟g‟ri 

burchaklar o‟tmas yoki o‟tkir burchak shaklida proyeksiyalanadi. Narsaning ba‟zi 

o‟lchamlari ham buzilib chiqadi. SHu sababli, bunday tasvirlardan yamalda 

kamdan-kam foydalaniladi. 

 

 

 

 

 

 

 

2.1- rasm. Markaziy proyeksiyalash 

 

 

---

 

 

2.2- rasm. Parallel proyeksiyalash 

 

 

 

 

2.3- rasm. To‟g‟ri burchakli proyeksiyalash 

 

Narsani proyeksiyalar tekisligi oldiga faqat bir tomondan ko‟rinadigan qilib 

joylashtirib (2.4-rasm), uning to‟g‟ri burchakli proyeksiyasini yasaylik. Bu holda 

narsaning bo‟yi va enining o‟lchamlari o‟zgarmaydi, to‟g‟ri chiziqlar orasidagi 

burchaklar ham buzilmaydi, dumaloq teshik aylana shaklida tasvirlanadi. Ammo 

bunday proyeksiyada narsaning uchinchi o‟lchami - balandligi aks etmaydi. 

CHizma amalda foydalanishga yaroqli bo‟lishi uchun u narsaning balandligi 

haqidagi ma‟lumot bilan to‟ldiriladi. CHizmada narsaning balandligini shartli 

ravishda belgilash mumkin. Tasvirlanayotgan jismda past-balandliklar va shu 

kabilar bo‟lmasa, xuddi shunday qilinadi. 

 

Masalan, 2.6-rasmda «qistirma» deb ataladigan detalning chizmasi berilgan. 

CHizma bitta to‟g‟ri burchakli proyeksiyadan iborat. CHizmadan detalning bo‟yi 

---

30 mm, eni 24 mm ekanligini ko‟ramiz. Detalda bitta 

16 mm li doiraviy ochiq 

teshik bor. CHizmadagi yozuvdan detalning qalinligi (ya‟ni balandligi) 4 mm (S 4 

mm) ekanligini bilamiz. Bitta to‟g‟ri burchakli proyeksiyadan iborat chizmalarga 

misollarni biz 2.5 va 2.6-rasmlarda kurgan edingiz. 

 

 

 

2.4-rasm. Detal chizmasini bitta proyeksiyalar tekisligiga proyeksiyalab chizish