Abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

 

 

 

---

Uchta proyeksiyalar tekisligiga proyeksiyalash. 

 Narsaning ikkita proyeksiyasi hamma vaqt ham uning fazoviy shakli haqida 

aniq  tasavvur  hosil  qilish  uchun  yetarli  bo‟lavermaydi.  Masalan,  2.12-  rasmdagi 

tasvirlar  parallelepiped,  silindr,  uch  burchakli  prizmaning  va  hokazolarning 

proyeksiyalari  bo‟lishi  mumkin.  Bundan  tashqari,  tajribada  ko‟pincha  juda 

murakkab  narsalarning  chizmasini  chizishga  to‟g‟ri  qeladi.  Bunday  hollarda 

tasvirlanayotgan narsaning geometrik shakli va o‟lchamlarini aniqlash (ko‟rsatish) 

uchun ikkita proyeksiya kifoya qilmaydi. 

Tasvirlanayotgan  narsa  hakida  birdan-bir  to‟g‟ri  tasavvur  olishga  imkon 

beradigan  chizma  hosil  qilish  uchun  ikkita  poreksiyalar  tekisligida  emas,  balki 

uchta proyeksiyalar tekisligidan foydalaniladi (2.13-rasm). Uchinchi proyeksiyalar 

tekisligi  W  («dubl  ve»  deb  o‟qiladi)  profil  tekislik  deb,  o‟nda  hosil  bo‟lgan 

proyeksiya esa narsaning profil proyeksiyasi (yon tomondan ko‟rinish ma‟nosidagi 

fransuzcha «profil» so‟zidan) deb ataladi. 

 

 

 

 

2.12- rasm. Ikki proyeksiyalar tekisligiga proyeksiyalashda tasvirlarning noaniqligi 

 

Profil  proyeksiyalar  tekisligi  vertikal  tekislikdir.  Narsaning  chizmasini 

yasash  uchun  profil  tekislik  ayni  bir  vaqtda  ham  gorizontal  proyeksiyalar 

---

tekisligiga, 

ham 

frontal 

proyeksiyalar 

tekisligiga 

perpendikulyar 

qilib 

joylashtiriladi. Profil proyeksiyalar tekisligining N tekislik bilan kesishgan joyida u 

o‟q, V tekislik bilan kesishgan joyida esa z o‟q hosil bo‟ladi. 

 

 

2.13-rasm. Uch proyeksiyalar tekisligiga proyeksiyalash 

 

 

2.14- rasm. Detalning yaqqol tasviri va chizmasi 

CHizma hosil qilish uchun W tekislik 90° o‟ngga, H tekislik esa 90° pastga 

buriladi.  SHu  tariqa  hosil  qilingan  chizma  (2.14  rasm)  narsaning  uchta  to‟g‟ri 

---

burchakli proyeksiyasidan iborat bo‟ladi. (Proyeksiya o‟qlari va proyeksiyalovchi 

nurlar chizmada ko‟rsatilmagan.) CHizmada profil proyeksiya hamma vaqt frontal 

proyeksiya  bilan  bir  xil  balandlikda,  uning  o‟ng  tomonida  joylashtiriladi.  2.13-

rasmga  diqqat  bilan  qarang.  Unda  kema  uch  proyeksiyada  tasvirlangan.  Kema 

chizmasi frontal, gorizontal va profil proyeksiyalardan iborat. 

 

 

 

XULOSA 

 

 

Xulosa qilib aytganda, biz  chizma narsaning bitta, ikkita yoki uchta to‟g‟ri 

burchakli  proyeksiyasidan  iborat  grafik  tasvirdir,  deb  ayta  olamiz.  Biz  detalning 

soyalari  ya‟ni  proyeksiyalaridan  foydalanib,  uning  yaqqol  tasvirining  qanday 

ekanligini bemalol tasavvur qila olishimiz va chiza olishimiz mumkin. 

 

 

 

Foydalanilgan adabiyotlar ro‟yxati 

 

1.  Sh.Murodov, L.Xakimov, A.Xolmurzayev, M.Jumayev, A.To„xtayev 

“Chizma geometriya” Toshkent 2006 

2.  I.Rahmonov,  N.  Qirg‟izboyeva,  A.Ashirboyev,  A.Valiyev,  B.Nigmanov 

“Chizmachilik”, “VORIS NASHRIYOT”, Toshkent 2016 

 

Elektron ta`lim resurslari 

1.  .

www.edu.uz