Abdulla sher axloqshunoslik


T. M ahm udov. «Avesto» haqida». Т ., «Sharq», 2 0 0 0 , 3 4 - 3 5 - b



Download 10,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/209
Sana21.01.2023
Hajmi10,65 Mb.
#900826
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   209
Bog'liq
Abdulla sher axloqshunoslik

1 T. M ahm udov. «Avesto» haqida». Т ., «Sharq», 2 0 0 0 , 3 4 - 3 5 - b .
2 Shu o ‘rinda «o‘to g ‘asi» so'ziga e ’tibor bering: q ish loq yok i m ahallalarda en g
hurm atli oq soq ol hisoblangan odam larga shu nom bilan m urojaat qiladilar. B uning
k e lib c h iq ish i «A vesto» davridagi a n ’a n a la rim izg a borib taq alad i; z a rd u sh tiy
b o b o la rim izn in g ibodatxonalarida m uqaddas o lovga qarab turuvchi k oh in ana
sh u n d ay « o ‘t o g ‘asi» (solishtiring: «eshik o g ‘asi» va h .k ) deb atalgan va en g o b ro ‘li
kishi hisoblangan.
www.ziyouz.com kutubxonasi


«Xuastuanift». 
«A vesto»dan keyin, islom gacha b o ‘lgan davrda 
m in ta q a m iz d a en g k en g ta rq a lg a n , m o h iy a ta n ax lo q iy m a jm u a
hisoblangan m anba, bu — m onaviylik e ’tiqodining m uqaddas kitobi 
«Xuastuanift». M oniy Fatak o ‘g ‘li (216—277) targ‘ib qilgan b u e ’tiqod 
h atto U yg‘u r-T u rk xoqonligining rasmiy dini darajasiga ko'tarilgan.
«Xuastuanift» yoki m onaviylarning tavbanom asi qadimgi turkiy tilda 
bitilgan b o ‘lib, h ajm an ancha kichik b o ‘lsa-da, ko‘p jih a tla ri bilan 
«Avesto»ga o ‘xshash. U n d a X o‘rm uzd va Shim nu orasidagi kurash aks 
etadi. X o'rm uzd (bosh m a’bud) boshchiligidagi besh m a’bud — yengil 
shabada, sham ol, nur, suv va olov tangrilari — ezgulik, Shim nu boshliq 
besh iblis esa yovuzlik timsollaridir. Ezgulik ruhiy olamda, yovuzlik moddiy 
olam da m avjud b o ‘ladi. Shunga ko‘ra, m onaviylik e ’tiqodiga iqtido 
qiluvchilar to ‘rt tam g ‘ani o ‘z qalbiga m uhrlashlari kerak. Bular: sevgi — 
Azrua m a’budning tam g‘asi; im on, ishonch — kun va oy m a’budining 
ta m g ‘asi; q o ‘rquv — besh m a ’bud n ing tam g ‘asi; d o n ish m an d lik — 
burxan larning (ilohiy bitiklarning) tam g ‘asi. B undan tash q a ri, ular 
zohidona hayot kechirishlari, m ay ichmasliklari, et-go‘sht yemasliklari, 
meva va yegulik beradigan o ‘sim liklam i sindirmasliklari, yulmasliklari 
shart; halol, pokiza, birovning haqini yemasdan, yuksak axloq egasi b o ‘lib 
yashashlari, o ‘z qalbidagi ilohiylikka yo‘nalgan num i o'tk inch i, m oddiy 
x o h is h -is ta k la r isk a n ja sid a n o z o d qilib u m r k e c h irish la ri lozim . 
Monaviylikda «Avesto»dagidek insondan hayvonlarga, nabototga axloqiy 
m unosabat shafqat va e ’zoz talab qilinadi, barcha jonzotlar oldida odam 
zotining alohida m as’uliyati borligi ta ’kidlanadi.
«X uastuanift»da o ‘lim eng ulkan yovuzlik sifatida talqin etiladi; har 
b ir jonzotga hayot bag‘ishlash (o 'lim d an qutqarish, o ‘ldirishdan bosh 
tortish) eng oliy ezgulik hisoblanadi. Shu jih atd an «Xuastuanift»dagi 
insonparvarlik, shafiqlik «Q ur’on»dagi b a ’zi oyatlarga h am o han g ifoda 
to p ad i. C h u n o n c h i, «X uastuanift»ning b irin ch i b o 'lim id a shunday 
deyiladi:
Kimdir birovni tiriltirsa, Xudoni tiriltirgan b o ‘ladi,
Kimdir birovni о ‘Idirsa, Xudoni о ‘Idirgan bo ‘ladi1.
M ana bu esa «Q ur’on»dagi «M oida» surasining 32-oyatida nozil 
q ilingan k alim alar: «... kim ki b iro r insonni o ‘ldirm agan va yerda

Download 10,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish