Абу райхон беруний номидаги тошкент давлат техника университети

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
АБУ РАЙХОН БЕРУНИЙ НОМИДАГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ТЕХНИКА УНИВЕРСИТЕТИ

Факультет: Электроника ва автоматика .
Кафедра: : Электроника ва асбобсозлик .


“СХЕМАТЕХНИКА”
фанидан

Лаборатория иши № 8

Мавзу: Умумий эмиттерли биполяр транзисторни кучайтириш каскадини тадқиқ этиш


Бажарди__________________________


Қабул қилди Худойқулов Ф .

ТОШКЕНТ 2019

Ишнинг мақсади - биполяр транзисторларнинг кучайтириш каскадларини ўрганиш, умумий эмиттерга уланиш схемаси бўйича уларнинг асосий параметрларини аниқлаш ва доимий ток бўйича ҳисоблаш.
Назарий маълумотлар ва ҳисоблаш формулалари
1. Электрон кучайтиргичларнинг вазифаси ва параметрлари
Электрон кучайтиргич деб, кириш сигнали қуввати (кучланиш, ток)ни кучайтирувчи ташқи элементлар (ярим ўтказгичли асбоблар, электрон лампалар ва бошқалар) ёрдамида ташқи манба энергияси ҳисобига оширувчи қурилмага айтилади.

1-расмда кучайтиргичнинг электр сигналини кучайтириш занжарига уланиш схемаси келтирилган ва бунда: 1-ташқи сигнал манбаи; 2- кучайтиргич; 3- энергия манбаи; 4 – (юкланган) қаршилик.
Кириш сигналининг манбаи (датчик) вақт бўйича ўзгарувчи ҳар хил амплитуда, частота ва шаклли u_кир (ток i_кир) кучланишни ҳосил қилади. Кучайтиргич юкламаси(нагрузка усилителя)ни – чизиқли пассив иккиқутблик (двухполюсник) қурилма деб тасаввур этиш мумкин. Кучайтиргичнинг ўзини кириш ва чиқиш қисқич (зажим) жуфтлари билан баъзан унга кирадиган элементлар харатеристикаларининг ночизиқлиги (нелинейность) туфайли, ночизиқ тўртқутблик (четырехполюсник) қурилма сифатида тасаввур этиш мумкин.
1,б-расмда кучайтиргичларнинг схемалардаги шартли белгиланиши келтирилган. Кириш u_кир ва чиқиш u_чиқ кучланишлари умумий чиқишга нисбатан ўлчанади. Кучайтиргичнинг соддалаштиришган тасвирида уни фақат кириш ва чиқишдан иборат тўртбурчак тарзида кўрсатилади, бунда таъминловчи кучланиш U_n ва умумий чиқиш тушириб қолдирилади.
Кучайтиргичнинг энг аҳамиятли параметри бўлиб қувватни кучайтириш коэффициенти ҳисобланади ва у чиқиш сигнали қувватини ўзгаришининг кириш сигнали қувватининг ўзгаришига нисбати орқали аниқланади Ундан ташқари кучланиш ва ток бўйича кучайтириш коэффициенти киритилади.
Кучайтиргичнинг энг аҳамиятли характеристикаси бўлиб амплитуда ва частота характеристикалари ҳисобланади. Амплитуда характеристикаси (2,а-расм) – бу чиқиш кучланиши амплитудаси (ёки амалдаги қиймати) нинг кириш синусоидал кучланишига боғлиқлиги, яъни , бунда
П унктир чизиқ билан бенуқсон (идеал) кучайтиргичнинг амплитуда характеристикаси кўрсатилган. Реал характеристиканинг идеалдан фарқланиши заиф ва катта кириш сигналларида кучайтиргич элементларида шовқин ва ночизиқ характеристикаларнинг мавжудлиги билан изоҳланади.
Кучайтиргичнинг децибеллардаги динамик диапазони деб кириш кучланиши максимал қийматинининг ab амплитуда характеристикасининг чизиқли қисмидаги минимал қийматига нисбатига айтилади (2,а-расм).
.
Коэффициент усиления по напряжению на этом участке
Бу қисмдаги кучланиш бўйича кучайтириш коэффициенти:

Кучайтиргичнинг амплитуда-частотавий харатеристикаси (АЧХ) – K_u кучайтириш коэффициентининг, мисол учун кириш сигнали f частотасига боғлиқлидир, яъни K_u(f) бунда .
Одатда АХЧ иккиланган логарифмик тўрда тузилади: у ординаталар ўқига K_u қиймати децибелларда ва х абциссалар ўқига логарифмик масштабдаги частота қийматлар логарифмсиз қўйилади (2,б-расм).
Кучайтиргичнинг ўтказиш кенглиги (полоса пропускания) кучайтиргич коэффициенти K_u (ўртача частотада) ўзининг даражасидан га пасаймагандаги f (ёки ) частота диапазони (кўлами) билан аниқланади, яъни f = f_в  f_н, бунда f_в и f_н – кучайтиргич АХЧ частота кесимининг юқори ва пастки чегараси.
Фаза-частота характеристикаси (f) – кучайтиргичнинг чиқиш ва кириш кучланишлари орасидаги фазаси силжиши бурчагининг частотага боғлиқлиги (2, б-расмга қаранг).Агар фаза силжиши частотага чизиқли равишда боғлиқ бўлса, кучайтиргичда фаза бузилиши (искажение) бўлмайди.
Кучайтиргичнинг кириш ва чиқиш қаршилиги:


R_н юклама қаршилигида чиқиш қуввати