Akkumlilatorlar batareyasining asosiy ko'rsatkichlari. Tayanch iboralar

Aim.uz

Akkumlilatorlar batareyasining asosiy ko'rsatkichlari.
Tayanch iboralar
Elektr yurituvchi kuch, ichki qarshilik, elektrolit, ifoda, aktiv, qarshilik, sig’im, tok, tavsifnoma.
Reja:

1. 
   Akkumulatorning elektr yurituvchi kuchi
   
2. 
   Akkumulatorning ichki qarshiligi
   
3. 
   Akkumulatorning sig’imi.
   

Akkumulatonimg elektr yurituvchi kuchi (EYUK)
Elektr yurituvchi kuch akkumulatorning asosiy ko'rsatkichlaridan biri bo’lib, u tashqi zanjir uzilgali holda musbat va malifiy elektrodlar orasidagi potensiallar ayirmasiga teng. Qo'rg'oshin-kislotali akkumulatoning EYUK faqat razryadlanish-zaryadlanish jarayonlarida ishtirok qilayotgan moddalaring kimyoviy va fizik xususiyatlariga bog'liq. Plastinalaning kattaligi va aktiv massaning miqdori EYUKga mutlaqo ta'sir ko'rsatmaydi. Amaliyotda akkumulatorning EYUK ini ailiqlash uchun tajriba yo'li
bilan topilgan ifodadan foydalaniladi:
E = 0,84 +p₂₅·10^-3, v.
Bunda p₂₅, - elektrolitning 25°C ga keltirilgan zichligi, kg/m³ da.
Elektrolit zichligi olchanayotgandagi temperatura 25°C dan farqli bo'lganda, quyidagi keltirish formulasi qollaniladi:
P₂₅=P_t+0,7 (t-25), kg/m³.
Bunda P_t - elektrolitning mavjud temperaturadagi zichligi, kg/m³ da; t – elektrolitning temperaturasi, °C da. Elektrolitning zichligi uning emperaturasiga bog'liq, shuning uchun EYUK ham temperaturaga bog'liq bo'ladi. Lekin temperaturaning EYUK ga ta'siri juda ham kam (bar 100°C da EYUK atigi 0,04 V ga o'zgaradi) bo'lganligisababli amalda hisobga olinmaydi.
Akklimulatorning ichki qarshiligi
Akkumulatoning ichki qarshiligini quyidagi formula orqali ifodalash mumkin:
R=R_o+R_q
Bunda R_o - aktiv qarshilik, R_q –qutblanish qarshiligi.
Aktiv qarshilik R - elektrodlar, elektrolit, separatorlar va akkumulatordagi metall qismlaring (elementlar aro ulagichlar, plastina panjaralari va hokazo) qarshiliklari yig'indisidan iboratdir. Tadqiqotlar, aktiv qarshilik R akkumulator tola zaryadlangan holda eng kichik qiymatga ega bo’lishini ko'rsatadi. Razryadlanish jarayoni boshlangandan so'ng elektrodlardagi aktiv massaning kimyoviy tarkibi o'zgara boshlaydi va elektrolitning zichligi pasayadi. Bu esa, o'z navbatida, R ni ortishiga olib keladi, chunki g'ovakqo'rg'oshinlling solishtirma qarshiligi 1,8 –10^-4 Om-sm, qo'rg'oshin ikki oksidiniki - 74 *10^-4 Om-sm bo'lsa, qo'rg'oshin sulfat tuzining solishtirma qarshiligi 1·10⁷ Om-sm ni tashkil qiladi. Keltirilgan ma'lumotlardan ko'rinib turibdiki, razryad natijasida hosil bo'ladigan qo'rg'oshin sulfat tuzining qarshiligi birlamchi moddalaning (Pb, PbO₂ ) qarshiligidan ancha katta qiymatga ega.
Elektrolitning qarshiligi uning zichligi va temperaturasiga bog'liq. Zichlik va temperatura qancha past bo'lsa, elektrolitning qarshiligi shuncha yuqori bo'ladi. Demak, aktiv qarshilik R asosan akkumulatorning razryadlanganlik darajasiga va elektrolit temperaturasiga bog'liq ekan.
Yuqorida a'kidlangandek, zaryadlanish va razryadlanish vaqtida qutblanish EYUKi akkumulatorning ichki zanjirlaridagi kuchlanishning pasayishi (yoki ortishi) sifatida namoyon bo'ladi. Shuning uchun, qutblanish EYUK ini shartli ravishda qutblanish qarshiligi R orqali ifoda etish mumkin, ya'ni:

E_q=I * R_q

Qutblanish qarshiligi elektrolit temperaturasi pasayishi bilan ortadi va tokortishi bilan (raz- ryadlanish va zaryadlanish vaqtida) kamayadi.