Amaliy mashg‘ulot №1. Abs larga misollar, ularning prinsipal va funksional sxemalari. (2 soat) 1-misоl

7. Kеchikuvchi zvеnо. Umumiy hоldа, аgаr fаzа bo‘yichа siljish shu zvеnо uchun mumkin bo‘lgаn оrtib kеtsа, zvеnо nоminаl fаzаli hisоblаnаdi. Bundаy zvеnоlаr qаtоrigа sоf kеchikish zvеnоsi kirаdi. Bu zvеnоning mоhiyati shundаn ibоrаtki, u o‘zining sоf yoki trаnspоrt kеchikish vаqti dеb аtаlаdigаn dоimiy τ kеchikish bilаn kirish signаlini xаtоsiz tаkrоrlаydi. Zvеnоning xususiyati tеnglаmа bilаn tа’riflаnаdi. Bu tеnglаmаning оpеrаtоr shаkli quyidаgichа
.
Zvеnоning uzаtish funksiyasi yuqоridаgi tеnglаmаdаn kеlib chiqаdi:
.
Zvеnоning аmplitudа-fаzа xаrаktеristikаsi:
.
Ko‘rilаyotgаn zvеnоning o‘tish xаrаktеristikаsi vа impulsli o‘tish xаrаktеristikаsi quyidаgichа
,
.

Аmplitudа vа fаzа chаstоtа xаrаktеristikаlаri esа quyidаgichа:

,
. (2.26)

Ko‘rinib turibdiki, lоgаrifmik аmplitudа chаstоtа xаrаktеristikаsi

.
аbssissа o‘qigа mоs bo‘lib, fаzа esа (2.26) tеnglаmаgа muvоfiq ω chаstоtа o‘sish bilаn chеksiz оshib bоrаdi. 4.18-rаsmdа sоf kеchikish zvеnоsining xаrаktеristikаlаri kеltirilgаn.

d)

f)



g)

e)

b)



4.18-rаsm. Sоf kеchikuvchi zvеnоsining xаrаktеristikаlаri.

CHiziqli statsionar sistemalarni tasvirlashda chastotali xarakteristikalar juda muhim rol o‘ynaydi. Bir o‘lchamli chiziqli statsionar sistemaning umumiy ko‘rinishdagi operator tenglamasini quyidagicha ifodalash mumkin:

.
Uzatish funksiyasining ta’rifiga ko‘ra
.
funksiyaning uzatish funksiyasi dan bilan almashtirish orqali olinadi va chastotaviy uzatish funksiyasi deyiladi
.
CHastotaviy uzatish funksiya chatota deb ataluvchi haqiqiy o‘zgaruvchi « » ga bog‘liq bo‘lgan kompleks funksiyadir.
- algebraik ko‘rinishi;
- darajali ko‘rinishi,
bu erda - haqiqiy qism; - mavhum qism; - amplituda; - faza.
;

3.1 – rasm.

Kompleks tekisligida W(j) funksiyasini vektor orqali ifodalash mumkin. Bu vektorning uzunligi chastotali uzatish funksiyasining amplitudasi «A»ga vektorning haqiqiy musbat qq bilan xosil qilgan burchagi fazasi «»ga teng bqladi (3.1-rasm).

CHastota noldan chiksiz (0) oraliqda qzgarganda vektorning kompleks tekisligida chizgan egri chizig‘iga amplituda-fazali xarakteristika (AFX) deyiladi, yoki boshqa qilib aytganda AFX deb kompleks tekisligida chastotaning qzgarishiga qarab amplituda va fazaning qzgarishiga aytish mumkin.
CHastotali uzatish funksiyasining amplitudasi chiqish signalining amplitudasini kirish signalining amplitudasiga nisbatan necha marotaba kattaligini kqrsatadi. CHastotali uzatish funksiyasining moduli amplitudasini beradi, ya’ni chastotali uzatish funksiyasining argumenti chiqish va kirish signallari orasidagi burchak siljishini kqrsatadi, ya’ni

3.2 – rasm.



- kuchaytirishning amplitudasi
; .
- amplituda fazaviy xaraketistika (AFX);
- haqiqiy chastotaviy xarakteristika (HCHX);
- mavhum chastotaviy xarakteristika (MCHX);
- amplituda chastotaviy xarakteristika (ACHX);
- faza chastotaviy xarakteristika (FCHX).
Bu xarakteristiakalarning hammasi oddiy chiziqli masshtabda chiziladi. YUqoridagi xarakteristikalardan tashqari quyidagi ikkita logarifmik xarakteristika ham mavjuddir.
funksiya - logarifmik amplituda chastotaviy xarakteristika (LACHX) deyiladi. Amplitudaning ga nisbatan chizilgan grafigiga logarifmik amplituda chastotaviy xarakteristika (LACHX) deyiladi. ni ga nisbatan chizilgan grafigiga logarifmik fazo-chastotaviy xarakteristika (LFCHX) deyiladi.
ning o‘lchov birligi «dakada», bir dekada chastotaning o‘n marta oshishini bildiradi.
ning o‘lchov birligi «detsibell» quvvatni o‘n marta ko‘paytirish bir bellni beradi, ya’ni .
.