Amaliy mashg’ulot №1 Mavzu: Elektr apparatlari magnit elementlarining tuzilishi bilan tanishish

Amaliy mashg’ulot №1

Mavzu: Elektr apparatlari magnit elementlarining tuzilishi bilan tanishish.

Elektr apparatlarining magnit zanjiri deb magnit oqimi oʻtadigan elementlar jamlanmasiga aytiladi. Elektr apparatlarida magnit oqimi tok oʻtadigan gʻaltaklar hosil qiladi. Oʻzgarmas magnitlar kam qoʻllaniladi. Magnit tizimi elektr apparatlarining magnit maydoni hosil qiluvchi elementlaridir. Ular ikki asosiy qismdan iborat

1. 
   Cho’lg’am o’ralgan qo’zg’almas qismdan iborat elektromagnit o’zak hisoblanadi.
   
2. 
   Qo’zg’aluvchan qismi elektromagnitli yakor hisoblanadi.
   

Elektromagnit g’altagi elektr manbasiga ulanganida elektr energiyasining bir qismi cho’lg’amdagi o’tkazgichning qarshiligida energiya yo'qotilishi tufayli issiqlik energiyasiga aylanadi va qolgan energiya magnit maydon hosil qilish uchun sarflanadi.

Yakordan o'tgan magnit oqim elektromagnit kuchni yaratadi, bu esa yakorni o’zakka tortilishiga olib keladi. Shunday qilib, elektromagnit cho’lg’ami bilan bog'langan magnit energiyasining qismi yakorni qo’zg’atish uchun sarflangan energiya mexanik energiyaga aylanadi.

Rasm. 1. Elektr apparatlarining magnit zanjirlarining tuzilishi.

Masofadan boshqariladigan barcha elektromagnit apparatlari (rele, ulagich, kontaktor) magnit oqimni o'zlarining magnit zanjirlari orqali o'tkazish yordamida ishlaydi.

Magnit apparat tizimlari bo'linishi mumkin:

1. 
   Tok turi bo’yicha:
   

1. 
   O’zgaruvchan tok tizimi
   
2. 
   O’zgarmas tok tizimi
   

2. 
   Ta’sir turi bo’yicha:
   

1. 
   Tortiladigan
   
2. 
   Ushlab turadigan
   

Tortiladigan tizimga masalan ishlov beriladigan qismlarni magnit tarzda tortishga xizmat qiluvchi tekis silliqlash stanogining elektromagnit plitalarini o'z ichiga oladi. Ushlab turuvchi elektromagnit apparatlar qurilmaning harakatlanuvchi qismlariga ma'lum bir harakatni yetkazishga xizmat qiladi.

3. 
   Yakor harakatining tabiatiga ko'ra, magnit tizimlarida quyidagi magnitlarga bo'linadi:
   

1. 
   Yakorning ilgarilanma harakati bilan
   
2. 
   Aylanuvchan harakatga ega bo'lgan burilish yakori bilan
   

4. 
   Elektromagnit apparatlar tizimlari konstruksiyasiga ko'ra quyidagi bo'linadi.
   

1. 
   Klapan turidagi elektromagnitlar
   
2. 
   Yakori buriladigan elektromagnitlar.
   
3. 
   Zirxli turdagi elektromagnitlar.
   
4. 
   П va Ш shaklidagi elektromagnitlar.
   

Rasm. 2. Elektromagnit apparatlari magnit tizimlarining shakllari.

Oʻzgarmas tok magnit tizimlari yaxlit poʻlatlardan yasaladi. Oʻzgaruvchan tok magnit tizimlari yupqa poʻlat plastinalardan yigʻiladi. Bu plastinalar bir-biridan izolyatsiya qilinadi. Bundan maqsad uyurma toklardan qizishni kamaytirishdir.

Klapan turidagi elektromagnit. Oʻzgaruvchan va oʻzgarmas tok elektr apparatlarida qoʻllaniladi. Gʻaltakdan tok oʻtganda magnit oqimi hosil boʻlib, u oʻzakdan yarmodan va yakordan oʻtadi. Magnit maydon ta’sirida yakor oʻzagi tortiladi.