Amaliy mashg’ulot №4 eritmalar kontsentratsiyasi va uni ifodalash usullari

AMALIY MASHG’ULOT № 4


ERITMALAR KONTSENTRATSIYaSI VA UNI IFODALASH USULLARI


4.1. Eritmalarning kontsentratsiyasi

Eritma va erituvchining ma’lum massa yoki ma’lum hajmda erigan modda miqdori eritmalarning kontsentratsiyasi deyiladi.

1. Massaviy foiz kontsentratsiya- 100 g eritmada erigan moddaning gramm miqdoriga teng kattalik foiz kontsentratsiya deyiladi.
Massaviy foiz kontsentratsiya quyidagi formula bilan ifodalanadi.
(1)
Bunda c - massaviy foiz kontsentratsiya;
m - eruvchi moddaning grammlarda ifodalangan massasi;
m₁- erituvchi moddaning grammlarda ifodalangan massasi.


2. Molekulyar foiz kontsentratsiya - 100 g|mol eritma tarkibidagi erigan moddaning va erituvchining miqdori foiz hisobida g|mol soni bilan ifodalanishiga molekulyar foiz kontsentratsiya deyiladi.
Uni quyidagi formula bilan ifodalanadi:
(2)
Bunda - molekulyar foiz kontsentratsiya;
- eruvchi moddaning molyar soni,
- erituvchi moddaning molyar soni.

1-misol. 80 g suvda 20 g sulfat kislota erigan. Eritmaning molekulyar foiz kontsentratsiyasini hisoblang.

Echish: Masalaning shartiga muvofiq
a) mol
bunda 98,08 sulfat kislotaning molekulyar massasi;
b) ; 18,02 suvning molekulyar massasi;
v) mol % H₂SO₄
g) 100 - 4,4 q 95,6 mol % N₂O
2-misol. 80 g suvda 4 g tuz eritilgan. Eritmaning foiz kontsentratsiyasini toping.
Echish: Masalani yuqoridagi (1) formulaga asoslanib yechamiz:
%

3-misol. 400 g 12 % li shakar eritmasini tayyorlash uchun qancha shakar va qancha suv olish kerak?

Echish: Formula (2) ga asosan:
A) ; bundan g shakar
B) 400 - 48 q 352 g suv.

4-misol. Tuzning 80 g 15 % eritmasiga 40 g suv qo’shildi. Hosil bo’lgan eritmaning foiz kontsentratsiyasini hisoblang.

Echish: Masala shartiga muvofiq 100 g eritmada 15 g tuz erigan. 80 g eritmadagi tuz miqdorini topamiz.

100 g eritmada 15 g tuz bo’lsa,
80 g eritmada x g bo’ladi.
Bundan
g
80 g eritmaga 40 g suv qo’shilgandan keyin eritmaning massasi 120 g bo’ladi. Lekin erigan tuzning miqdori 12 g ligicha qoladi. SHunga asosan:
120 g eritma 100 foiz bo’lsa,
12 g tuz x % bo’ladi.
Bundan
%.


Mustaqil yechish uchun masalalar

1. 300 g 12 % li osh tuzi eritmasini tayyorlash uchun qancha tuz va suv olish kerak?

2. 20 g 20 %li eritmaga 80 g suv qo’shildi. Hosil bo’lgan eritmaning foiz kontsentrattsiyasini hisoblang.
3. 2 kg 12 % li CuSO₄ eritmasini tayyorlash uchun qancha mis kuporosi olish kerak?
4. 500 ml suvda normal sharoitda o’lchangan 15 l HCl eritilgan. Hosil bo’lgan eritmaning foiz kontsentratsiyasini toping.
5. 6 g eritma bug’latilganda 0,2 g tuz qolgan bo’lsa, eritma necha foizli bo’lgan?
6. Mis sulfatning 1% li eritmasi va uning kristallgidrati bor. 300 g 15% li CuSO₄ eritmasini tayyorlash uchun shu moddalardan qanchadan olish kerak?
7. Zichligi 1,115 gsm³ bo’lgan 10% li o’yuvchi natriyning 5 l eritmasidan 22 % li eritma tayyorlash uchun qancha suvni bug’latish kerak?
8. 1 l erituvchida 300 g modda eritilgach zichligi 1,2 gsm³ ga teng bo’lgan eritma olindi. Eritmaning foiz kontsentratsiyasini toping.
9. 20 g 20 % li eritmaga 10 g 10 % li eritmaga qo’shilganda necha foizli eritma hosil bo’ladi?
10. 315 g suvda n.sh.da o’lchangan 112 l ammiak eritildi. Eritmaning foiz kontsentratsiyasini toping.