Аммиакни хусусиятлари ва ишлаб чиқариш асослари аммиакни физик кимёвий хусусиятлари

АММИАК ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ФАКТОРЛАРИ

1. УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАР

Азот бирикмалари ҳосил қилиш масаласи устида бутун дунё олимлари ўйлай бошладилар. 1869 йилда Д.И.Менделеев ўзининг машҳур асари –«Химия асослари»да ҳаво азотини боғлаш муаммосига тўхталиб:
«химия олдида турган вазифаларнинг бири ҳаво азотидан азот бирикмаси олишда техника жиҳатидан фойдали усул топишдир… Қишлоқ хўжалигининг келажаги шундай усулнинг топилишига кўп даражада боғлиқдир» деган эди.
Эркин азотдан азот бирикмалари ҳосил қилиш азотни боғлаш ёки азот фиксацияси деб аталади.
Азот билан водородни бириктириб аммиак олиш усули 1908 йилда таклиф этилган . Реакция қуйидаги тарзда олиб борилади:


N₂+3H₂ = 2NH₃+22 ккал

Бу реакция қайтар реакция бўлиб , 4 ҳажм газдан 2 ҳажм газ ҳосил бўлади. Аммиак олиш учун мувозанатни ўнгга силжитиш керак. Ле- Шателе принципига мувофиқ мувозанатни ўнгга силжитиш ва реакцияни керакли тезликда олиб бориш учун лозим бўлган энг мувофиқ шароит юқори босим ва катализатор талаб этади. 3 ҳажм водород ва 1ҳажм азот ҳисобида олинган аралашмада босим ва температуранинг ўзгаришига қараб турли миқдорда аммиак ҳосилажратиши қуйидаги жадвалда кўрсатилган.

Жадвал 10.1.

Температура ҳисобида. ^0С	Ҳосил бўлган аммиак миқдори.(Ҳажм жиҳатдан % ҳисобида.
	1атм	100атм	200атм	800атм	1000атм
400	0,44	24,91	47,0	72,34	79,82
500	0,129	10,4	17,6	51,05	57,5
600	0,049	4,52	13,77	30,92	31,43

1923 йили Германияда шу усулдаги аммиак ишлаб чиқариш корхонаси ташкил этилди.

Суюқ аммиак – Ўзига хос ўткир хидлит рангсиз суюқлик, кимёвий формуласи NH₃, молекулар вазни 17 га тенг, атмосфера босимида -33⁰С температурада қайнайди, зичлиги 681 кг/м³ га тенг. Суюқ аммиак сифатига бўлган талаблар Давлат стандарти ГОСТ и (6221-90) билан белгиланади.
Жадвал 10.2.

	Меъёрланадиган моддалар таркиби.	Сифат маркалари учун меъёрлар.
		А	Ак	В
А.	Аммиак вазни,% ҳисобида.	99,9	99,6	99,6
Б.	Сув вазни, % ҳисобида	-	0,2-0,4	0,2-0,4
В.	Ёғ вазни кг/дм^3 кўп эмас	2,0	2.0	8,0
Г.	Темир вазни мг/дм^3-дан кўп эмас.	1,0	1,0	2.0

Газсимон аммиак, суюқ аммиак буғланганда ҳосил бўлади. Нормал шароитдаги зичлиги 0,77 кг/м³ га тенг . Сувда жуда яхши эрийди. Ҳаво билан аралашувида ёнади ва кўк рангли олов ҳосил қилади.
Аммиак токсинли ва шилиқ пардаларга. Нафас олиш йўлларини ва кўзларни пардаларига зарарли таъсир кўрсатади. Ҳаёт учун ўта хавфли миқдори 350-700 мг/м³, суюқ аммиак таъсирида тери куяди. Ишлаб чиқариш хоналари ва ишчи хона ҳавосида охирги даражагача мумкин бўлган концентрация 20 мг/м³ га тенг, саноат корхоналари ҳудудида эса 7 мг/м³ га тенг. Ҳаво билан аралашмада портлаш чегараси 15-28% ни ташкил этади.

2.