Andijon mashinasozlik instituti Avtomobilsozlik fakultituti Avtomobilsozlik va traktorsozlik yo’nalishi 2-kurs k-02-20 guruh talabasi Tuxliyev Jahongirning Avtomobil va traktorlar konstiruksiyasi fanidan Mustaqil ishi

1-rasm. Elektr energiyasi manbalari va iste’molchilar: 1-akkumulator batariyasi; 2-generator. 3-uzgich.

Avtomobil elektr jihozlariga qo‘yiladigan asosiy texnik talablar:

• Nominal kuchlanish . Elektr energiya iste’molchilarining nominal kuchlanishi - 12, 24 V. Asosiy tok manbai - generatorning nominal kuchlanishi 14, 28 V qiymatida belgilanadi. Avtomobil harakatlanayotganda ishlaydigan elektrenergiya iste’molchilari kuchlanish belgilangan nominal qiymatidan 95-125% doirasida o‘zgarganda ham o‘z ish qobiliyalarini yo‘qotmasliklari kerak.
• Elektr o‘tkazgichlarning ulanishi. Avtomobillarda bir o‘tkazgichli sxema joriy qilingan, ya’ni barcha iste’molchilarga bita o‘tkazgich ulanadi, tok manbai va iste’molchilarning ikkinchi qutbi esa «massa»ga (avtomobil kuzoviga yoki shassisiga) ulanadi. Elektr jihozlarning ba’zi buyumlarini ikki o‘tkazgichli sxema bo‘yicha tayyorlash yo‘lga qo‘yilgan. 3940-57 raqamli Davlat standarti bo‘yicha «massa»ga tok manbai va iste’molchilarning manfiy qutbi ulanadi.

Yorituvchi va xabar beruvchi jihozlar

Avtomobillarning harakat xavfsizligini, ayniqsa kunning qorong‘u vaqtida va ko‘rinish yomon bo‘lgan hollarda ko‘p jihatdan yorug‘lik asboblarining holati va tavsifnomasiga bog‘liq. Yorug‘lik asboblari yo‘lni yoritish avtomobil gabarit o‘lchamlari haqida ma’lumot berish, haydovchiningmo‘ljallangan yoki amalga oshirayotgan harakati haqida darak berish, davlat raqami, kabina, kuzov saloni, nazorat-o‘lchov asboblari, yukxona va dvigatel bo‘linmalarini yoritish uchun xizmat qiladi.

Avtomobillarning yorug‘lik asboblari yoritish va yorug‘lik darakchilaridan tashkil topgan. Yorug‘lik asbobining optik sistemasi lampa, nur qaytargich va nur taratgichdan iborat.

Yo‘l patrul xizmati to‘plagan ma’lumotlarga ko‘ra bu noxush hodisalarning 60% dan ortiqrog‘i ko‘rinish yaxshi bo‘lmagan sharoitlarda (ya’ni tun, tuman) sodir bo‘ladi. Bu avtomobillarda to‘rt farali va yoritishni avtomatik rostlovchi sistemalar, gomofokal (ko‘p fokusli), ellipssimon va tumanga qarshi faralar, galogen, ksenon va qizil linzali lampalar joriy qilinishiga olib keldi. Yaqin kelajakda avtomobillarning yoritish tizimida yarim o‘tkazgichli yorug‘lik chiqaruvchi elementlar, suyuq kristallar va boshqa turdagi yangi yorug‘lik jihozlarning ishlatish mo‘ljallanmoqda.