Aflotun yoki Platon

Aflotun (Πλάτων)

Tugʻilishi

taxminan 

mil. av. 428

–

427

, 

Afina

Vafoti

taxminan 

mil. av. 348

–

347

, Afina

Bilimi

Aflotunchilik

Qiziqishi

Ritorika

, 

Sanʼat

, 

Adabiyot

, 

Epistemologiya

,

Adolat

, 

Fazilat

, 

Siyosat

, 

Taʼlim

, 

Oila

, 

Harb

Koʻrsatgan taʼsirlari

Arastu

, 

Neoaflotunchilik

, 

Siseron

, 

Plutarx

,

Stoitsizm

, 

Anselm

, 

Descartes

, 

Hobbes

, 

Leibniz

,

Mill

, 

Schopenhauer

, 

Nietzsche

, 

Heidegger

,

Arendt

, 

Gadamer

 va boshqalar

Olgan taʼsirlari

Suqrot

, 

Homer

, 

Hesiod

, 

Aristofan

, 

Ezop

,

Protagoras

, 

Parmenid

, 

Fisogʻurs

, 

Heraklit

,

Orfizm

Mashhur fikrlari

Aflotuniy voqeʼlik

---

oʻrinda edi. Taʼlim maʼruzalar, munozaralar va suhbatlarga asoslanardi. Har kuni gimnastika

mashgʻulotlari oʻtkazilardi.

P. falsafasining asosiy mohiyati – "gʻoya" ("eydos")lar haqidagi taʼlimotida bayon etilgan. Uning

fikricha, gʻoya haqiqiy borliq, biz biladigan va yashaydigan dunyo uning soyasidir. Haqiqiy

oʻzgarish va taraqqiyot gʻoyalar dunyosiga xos, soyalar dunyosidagi hara-kat esa uning inʼikosidir.

Gʻoyalar du-nyosining qonuniyatlarini hamma ham bila olmaydi. Ularni biladigan zotlar juda kam

uchraydi, bu zotlar ulkan akl egalari boʻladi. Aksariyat kishilar soyalar dunyosi bilan kifoyalanadi.

P. gʻoyalar dunyosini narsalar dunyosidan ustun qoʻyadi, chunki gʻoyalar dunyosi ideal narsalardir.

Inson gʻoyalar dunyosi bilan soyalar dunyosi oʻrtasidagi zotdir. Uning ruhi gʻoyalar dunyosiga,

jismoniy tanasi soyalar dunyosiga mansubdir. Shuning uchun ruh va tana birligidan iborat odam

ikki olamga tegishlidir. Ruh insonning haqiqiy qismidir. Biz hayot deb ataydigak narsa ruh jismoniy

tanada yashaydigan vaqtdir. P.ning bilish nazariyasi uning gʻoyalar haqidagi nazariyasiga

asoslanadi. Bilish – anam-nesis, yaʼni jonning eydoslar haqidagi xotirasi. Eydosga boʻlgan

muhabbat (eros) maʼnaviy yuksalishga undaydigan sababdir.

P. pedagog va tarbiya nazariyotchisi sifatida ham mashhur. Fuqarolarni tarbiyalash davlatning

asosiy vazifalaridan deb hisobladi. Uning fikricha, bolalar qayotining birinchi kunidanoq maxsus

muassasalarda tarbiyalanishi kerak: 3–7 yoshda oʻyinlar maktablaridagi uylar yoki bogʻchada

taʼlim olishi; 7–17 yoshda maktabda yozuv, oʻqish, musiqani oʻrganishi; 17–20 yoshda harbiy-

gimnastik taʼlim olishi; 20–30 yoshda kelajakda hukmdor uchun zarur boʻlgan falsafiy taʼlim

olishi lozim.

P. qarashlarida jamiyat, davlat toʻgʻrisidagi taʼlimot markaziy oʻrinlardan birini tashkil qiladi. U

davlat fuqarolarini 3 tabaqaga boʻlgan: 1-tabaqa – davlatni boshqarib turadigan donishmand

hukmdorlar; 2-tabaqa – davlatni dushmandan himoya qiladigan harbiylar; 3-tabaqa – davlatni va

yuqoridagi 2 ta-baqani moddiy jihatdan taʼminlab turadigan deqqonlar va hunarmandlar. P. davlat

boshqaruv shaklini oliy hokimiyat tanho amalga oshiriladigan monarxiyata, tor doiradagi

cheklangan shaxslar tomonidan amalga oshiriladigan aristokrashiyaga, butun xalq hokimiyatni

boshqaradigan demokratiyaga ajratadi. P. to'rtta asosiy fazilatni farq kiladi: donishmandlik,

mardlik, akl bilan ish qilish va eng asosiysi – boshqa fazilatlar oʻrnini toʻldiradigan va qoʻshilib

ketadigan fazilat – adolat. P.ning ideal davlat toʻgʻrisidagi orzulari asosida adolat gʻoyasi yotadi.

Uningcha, jamiyat barcha aʼzolarining odil jamiyatdagi qonunlarga boʻysunishi ijtimoiy

taraqqiyotning asosiy garovidir. Qayerdaki qonunlar hokim ustidan hukmron boʻlsa, hokimlar esa

qonunga qul boʻlsa, oʻsha davlat gullab yashnaydi. Agar davlat qonunlar ustidan yaroqsiz

hokimiyatni oʻrnatib qoʻyadigan boʻlsa, u holda qonun hech qanday foyda bermaydi, aksincha,

davlat uchun juda katta zarar keltiradi, deb taʼkidlaydi. Uning fikricha, iqtisodiyot polis

(davlat)ning gullab yash-nashi yoki tanazzuli omili hisoblanadi. Aflotun siyosatni emas, siyosat

ishlab chiqarishni bo-shqarishi kerak. Jamiyatni barqaror holatdan chiqaradigan har qanday

oʻzgarishlarga yoʻl qoʻyilmasligi zarur.

---

P.ning estetik qarashlarida borliq, hayot "abadiy gʻoyalarning taqlidi, nusxasi; sanʼat esa borliq,

hayotning taqlidi, yaʼni taklidga taqlid, degan xulosaga asoslangan. U xudolarga boʻlgan eʼtiqodni

qoʻllab-quvvatlagan, xudosizlikni qoralagan, davlatni boshqaruvchilar xudojoʻy boʻlishlari kerak,

deb hisoblagan.

Falsafa tarixida P. taʼlimoti turlicha qabul qilingan. Unga "ilohiy ustoz" (antik davr), xristian

dunyoqarashining muboshiri (bobosi), sof sevgi faylasufi va siyosiy xayolparast (Uygʻonish davri)

sifatida qaralgan. P.dan 30 ga yaqin katta va kichik asar hamda xatlari saqlanib qolgan. Asarlari

dialog shaklida yozilgan. Ulardan muhimlari: "Apologiya" (Sokratni qimoya qilish), "Kriton" (qonunni

hurmag qilish haqida), "Laxet" (mardlik haqida), "Harmid" (aql bilan ish qilish haqida), "Menon"

(notiqlik sanʼati mohiyati haqida), "Bazm" (eros haqida), "Fedr" (eydoslar haqidagi taʼlimot),

"Fedon" (adolat haqida), "Davlat" (adolat haqida), "Teetet" (bilim haqida), "Timey"

(kosmologiya), "Qonunlar", "Siyosatdon", "Fileb" va boshqa P.ning asarlari asrlar davomida

Gʻarbda, Sharqda maʼlum va mashhur boʻlgan, koʻp tillarga tarjima qilingan, ularga sharxdar

yozilgan. "Davlat" asariga Ibn Rushd, "Qonunlar"ga Forobiy sharhi eʼtiborga loyiq. Forobiyning

sharhi "Talxisu navomisi Aflotun" ("Aflotun qonunlari mohiyati") deb ataladi. Bu asar 1993 yil

"Fozil odamlar shahri" kitobida nashr etilgan. 2002 yil Aflotunning "Qonunlar" asari Toshkentda

uzbek tilida nashr etildi. Yozuvchi Omon Muxtorning "Aflotun" romani chop qilindi (T., 1998)

[2]

.

Aflotunning aniq tugʻilgan sanasi noma'lum. Antik manbalarga asosan, koʻpchilik tadqiqotchilar

Aflotun miloddan avvalgi 428-427 yillarda 

Afinada

 yoki 

Eginada

 tugʻilgan deb hisoblashadi. Antik

Hayot yoʻli

Aflotun va 

Suqrot

 oʻrta asr davridagi tasvirda

---

odatga koʻra 7- 

targelion

 (

21-may

) uning tugʻilgan kuni hisoblanadi.

Aflotun zodagon oilada dunyoga kelgan; otasi 

Ariston

 (mil.av. 465-424) 

Attikaning

 soʻnggi qiroli

Kodr

 avlodidan boʻlgan, onasi 

Periktionaning

 ajdodlaridan biri Afinalik islohatchi 

Solon

 boʻlgan.

1. Plato // Encyclopaedia Britannica. — 2002.

2. Abdulla Ayupov. 

OʻzME

. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Ko‘proq o‘rganish

Ushbu maqolada 

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi

 (2000-2005)

maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Shaxsiyat haqidagi ushbu maqola 

chaladir

. Siz uni 

boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?title=Aflotun&action=edit)

 

Vikipediyaga

 yordam berishingiz mumkin.

"

https://uz.wikipedia.org/w/index

.php?title=Aflotun&oldid=2024890

" 

dan olindi

Manbalar

Vikiiqtibosda

 

Aflot un

 haqida sahifa mavjud.

---

  Soʻnggi tahrir 3 yillar avval 195.158.31.228 tomonidan amalga oshirildi  

Vikipediya

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).