Aqli zaiflikni klinik tavsifi

AQLI ZAIFLIKNI KLINIK TAVSIFI

XABIBULLAYEVA NAZOKAT
201-OLIGOFRENOPEDAGOGIKA Y

Epidemiologiyasi.

Aqli zaiflik dunyoda keng tarkalgan (1–3%). Keyingi yillarda aqliyy zaiflikning sonining bir qancha o’sganligi kuzatilmoqda. Buning sababi tibbiyot yutuqlari tufayli tug’ma nuqsonlar va MNS nuqsonlari bilan tug’ilgan bolalarning tirik qolishlari va umumiy yashash davomiyligining o’sishidir. Bir qator mualliflarning taqidlashicha, aqliy zaiflik bilan ko’pincha erkak bolalar aziyat chekadi.

ETIOLOGIYASI

Nasliy, ya’ni generativ hujayralarning jarohatlanishi bilan bog’lik guruh.
Ichki rivojlanish davrida, ya’ni homilaga ta’sir etishi bilan bog’liq guruh.
Perinatal davr va 3 yoshgacha bo’lgan davr.
ETIOLOGIYASI
Aqliy zaiflikning etiologik omillarning ta’sir qilish vaqtiga qarab 3–ta asosiy guruhga bo’linadi:

Aqli zaiflikning etiologiyasini aniqlashdagi muvafaqqiyatlarga qaramasdan, ko’p hollarda noaniq qoladi. Aqli zaiflikni etiologiya va klinikasi aniq bo’lgan differentsiyalangan turidan ajratib turuvchi differentsiyallanmagan turiga kiritish mumkin. Aqliyy zaiflikni keltirib chiqaradigan nasliy omillar bir xil emas, shunday aniq bir qoida o’rnatilganki, bunda aqli zaiflikning chuqur darajasi nasllikning retsessiv tipida uchraydi. Aqli zaiflikning ko’pchilik autosom retsessiv turlari patogenezida moddalar almashuvi bo’zilishi (oqsil, yog’, uglevod) katta rol o’ynaydigan metabolik kasallik hisoblanadi. Bunga fenilketonuriya, galaktozemiya kiradi.

Aqli zaiflikning etiologiyasini aniqlashdagi muvafaqqiyatlarga qaramasdan, ko’p hollarda noaniq qoladi. Aqli zaiflikni etiologiya va klinikasi aniq bo’lgan differentsiyalangan turidan ajratib turuvchi differentsiyallanmagan turiga kiritish mumkin. Aqliyy zaiflikni keltirib chiqaradigan nasliy omillar bir xil emas, shunday aniq bir qoida o’rnatilganki, bunda aqli zaiflikning chuqur darajasi nasllikning retsessiv tipida uchraydi. Aqli zaiflikning ko’pchilik autosom retsessiv turlari patogenezida moddalar almashuvi bo’zilishi (oqsil, yog’, uglevod) katta rol o’ynaydigan metabolik kasallik hisoblanadi. Bunga fenilketonuriya, galaktozemiya kiradi.

Homiladorlik paytida onadagi qon va buyrak kasalliklari, endokrinopatiyalar, va yurak-qon tomir etishmovchiligi singari og’ir surunkali kasalliklar ham homilaning rivojlanishining buzilishiga olib keladi. Asfiksiya va tug’ma jarohatlarning rivojlanishiga olib keladigan omilarga quyidagilar kiradi: toksikozlar va homilaning vaqtidan o’tib ketishi, homilaning noto’g’ri joylashishi, klinik tor chanoq, tez yoki uzoq tug’ishlar, kindik tomirdagi qon aylanishning buzilishi. Ona qornida rivojlanish davrida homila miyasi rivojlanishining buzilishiga olib keladigan patogen omillarning ichida infektsiya katta rol o’ynaydi. Onaning infektsiya kasalliklarining homilaga patogen ta’sir etishi, viruslar platsenta orqali homila qoniga o’tishi bilan bog’liqdir. Homila uchun neyrotrop ta’sirga ega bo’lgan, qizamiq, kizilcha, gripp, infektsion gepatit, listerioz, tsitomegaliya kabi virusli infektsiyalar eng xavfli hisoblanadi. Ota-onalardagi zaxm kasalligi ham sabab bo’lishi mumkin. Lekin so’nggi o’n yillikda aqliyy zaiflikning lyutik turlari kam uchramoqda