Atom-emission va atom-absorbsion spektrometriya Atom spektroskopik analiz usullari

AES usulining metrologik xarakteristikalari va analitik imkoniyatlari. Sezgirligi. AES da aniqlash chegarasi atomlash usuliga va aniqlanayotgan elementning tabiatiga bog’liq bo’lib keng oraliqda o’zgarishi mumkin. Oson qo’zg’atiladigan va ionlanadigan elementlar uchun (ishqoriy va ko’pchilik ishqoriy yer metallari uchun) alanga eng yaxshi atomlash manbai hisoblanadi ( C_min to 10^-7 % mass. gacha). Ko’pchilik boshqa elementlar uchun eng yuqori sezgirlik moddani induktiv bog’langan plazma usuli bilan atomlashda erishiladi. Induktiv bog’langan plazma orqali davriy sistema elementlarining ko’pchiligini aniqlash mumkin. Aniqlash chegarasi 0,1–50 ng/ml oraliqda bo’ladi.
Analiz uchun ham atom ham ion chiziqlari ishlatiladi. Odatda ion chiziqlarining sezgirligi yuqori.

Induktiv bog’langan plazma temperaturasining yuqori bo’lishi hisobiga plazmada kimyoviy xalaqitlar juda kam. Ammo, plazmada erishiladigan yuqori temperatura chiziqlarga boy bo’lgan spektrni chiqarishga olib keladi. Agar namunada U, Fe va Co kabi elementlar bo’lsa, bu holat yorqin namoyon bo’ladi. Spektral xalaqitlarning bu muammosi tufayli IBP ni qo’llashni cheklash ehtimoli bo’lishi mumkin.

Atomlashning an’anaviy manbalari yoy va uchqun razryadlarida aniqlash chegarasi yuqori bo’lishining (uchqunda, yoyga qaraganda bir-ikki tartib yuqori) sababi, bu razryadlarni fazoning juda kichik qismida sodir bo’lishidir. Bug’latilgan namuna miqdorining kamligi ham shunga mos.

Aniqlanadigan konsentrasiyalar oralig’i. AES da aniqlanadigan konsentrasiyaning yuqori nuqtasi, asosan element chiqarayotgan nurning shu elementning boshqa atomlari tomonidan yutilishi bilan chegaralanadi. Darajalash grafigining chiziqli bog’lanishini buzilishi ham shu hodisa bilan bog’liq. Elementni aniqlash uchun uning moddadagi miqdorini oz yoki ko’pligiga qarab, intensivligi har xil bo’lgan chiziqlardan foydalaniladi. Shunday qilib, AES da aniqlanadigan konsentrasiyalar oralig’i bir nechta alohida kichik oraliqchalarga bo’linadi va har bir oraliqcha bir tartibni, hammasi birgalikda esa 2–3 tartibni qoplaydi. Induktiv bog’langan plazma bilan ishlaganda «yagona» chiziqli o’zgarish oralig’i 4–5 tartib konsentrasiyani o’z ichiga olishi mumkin.