Atribut ma’lumotlarni olish. Atributlar

Atribut ma’lumotlarni olish.


Atributlar bu ma’lumotlar bazasidan oʻrin olgan matnli, sonli va belgili
tavsiflardir.Atributlarda saqlanadigan ma’lumotlar umumiy, tarkibiy va belgili
turlarga tegishli boʻlishi mumkin.
Atribut toʻgʻrisidagi fikrlarni yanada kengroq yoritish uchun quyida bir
misol keltiramiz (3.7-rasm). Masalan, bizga berilgan tumanda har xil turdagi
uylar berilgan. GAT yordamida uning raqamli kartasini tasvirlaganimizdan soʻng,
u poligon koʻrinishida tasvirlanadi, vaholanki bizga bu uy toʻgʻrisida toʻliq
ma’lumot kerak boʻlishi mumkin. Bunda bizga atribut ma’lumotlar tushunchasi
yordam beradi. Atribut ma’lumotlar bazasida bu uy toʻgʻrisidagi barcha
ma’lumotlar, jumladan uning maydoni, pochta manzili, qavatlar soni, ishlatilgan
materiallar toʻgʻrisidagi ma’lumot, poydevor turi, qurilgan yili, aholi soni va
boshqalar saqlanadi.
3.7-rasm. Atribut ma’lumotning joyda va ma’lumotlar bazasida joylashuvi
(Manba: Muallif)
3.8-rasm.Atributlarning jadvallarda joylashuvi (Manba: Longley, 2005)
Demak, yuqoridagi fikrlardan koʻrinib turibdiki, atributlar jadval, belgi, son
(kodlar, sonli axborot) va grafik belgi (rang, tasvir, konturlarni toʻldiruvchi)
koʻrinishida boʻlishi mumkin.
GATning ma’lumotlar bazasida atribut ma’lumotlarni tasvirlashning asosiy
shakllaridan biri bu jadval koʻrinishdir. Obyektning belgilarini koʻrsatib
beradigan va ma’lumotlarning mavzuli koʻrinishiga mos keladigan atributlar
jadval koʻrinishda saqlanadi. Bunda har bir obyekt qatorlarga joylashtirilsa,
ularning atribut ma’lumotlari ustunlarga joylashtiriladi (3.8-rasm).
GATda atribut ma’lumotlarning miqdori ulkandir. Ular ijtimoiy-iqtisodiy,
tabiiy va aniq boʻlgan ma’lumotlar asosida tuzilishi mumkin. Ba’zi atributlarning
vazifasi faqatgina joy yoki obyektni koʻrsatib berib, ularni bir-biridan ajratishdan
iboratdir. Koʻcha manzillari, uchastka tartib raqamlari bunga misol boʻla oladi.
Atributlar vazifalariga binoan turlarga boʻlinishi mumkin va ular quyidagilardan
iborat:
 nominal;
 ordinal;
 interval;
 koeffitsiyentli;
 siklik.
Nominal atribut ma’lumot atributning eng oddiy turi boʻlib, uning
vazifasi biror-bir jismni ikkinchisidan ajratishdan iboratdir. Joy nomlari, uy
raqamlari va boshqalar bunga yaqqol misol boʻla oladi. Nominal atributlar asosan
raqamlar, harflar va ba’zida ranglarni oʻz ichiga olishi mumkin.
Ordinal atribut ma’lumotda ma’lumotlarning qiymati tabiiy ketmaketlikni
tashkil qiladi. Masalan, Kanada oʻz yerlarini sinflarga boʻlib baholaydi:
1-sinf yerlari eng yaxshi yer deb baholansa, 2-sinf oʻrtacha yer deb baholanadi.
Oʻzbekistonda bunday baholash 100 ballik shkala asosida bajariladi.
Interval atribut ma’lumotda qiymatlar orasidagi farq ma’noga ega.
Masalan, Selsiy darajasi. Bunda biz 20–30 daraja 10–20 darajadan farq qiladi,
deb ayta olamiz.
Koeffitsiyentli. Bu turdagi atribut ma’lumotlarda koeffitsiyent muhim
ahamiyat kasb etadi. Masalan, ogʻirlik bu bir koeffitsiyent va biz 100 kg mahsulot
50 kg li mahsulotdan 2 marta ogʻir deb aniq ayta olamiz. Lekin darajaga
kelganda, 20 daraja 10 darajaga qaraganda 2 marta issiq deb ayta olmaymiz,
chunki bunda faqatgina interval sifatida koʻrsata olishimiz mumkin.
Siklik. Bunda asosan siklik koʻrinishdagi atribut ma’lumotlar kiritiladi.
Bunga misol qilib obyektning daraja birligida fazoviy joylashishini keltirishimiz
mumkin. Agar 359 darajaga 1darajani qoʻshsak, bu 0 ga yoki 180 ga teng kelib
qolishi mumkin.
Atribut ma’lumotlarni bazaga kiritishning muhim qulayliklaridan biri bu
standart koʻrinishdagi soʻrovlar, turli xil filtrlar va matematik mantiq yordamida
ma’lumotlar bazasi obyektlarini tahlil qilish imkoniyatidir.