Axborot-kutubxona texnologiyasi s indd

Raqamli elektrografik nusxa ko‘chirish (raqamli nusxa 
ko‘chirish)
nusxa ko‘chirish texnikasida eng yangi yutuqdir. Key-
ingi yillarda hujjat tashuvchi tushunchasi ham (hujjat tashuv-chilar 
sifatida magnit disklar va lentalar, optik disklar ishlatiladi) huj-
jat tushunchasi ham (faqat qog‘ozli emas, balki
 elektron hujjat
(magnitli yoki boshqa mashina tashuvchida ham hujjat hisoblana-
di o‘zgardi). Shu munosabat bilan hujjatlarni kompyuterli nusxa 
ko‘chirish va ko‘paytirish texnologiyasi, xususan, kombinatsiya-
langan kompyuterli-qog‘ozli texnologiyalar gurkirab rivojlandi, 
ular hujjatlardan elektrografik nusxa ko‘chirishning raqamli usul-
larida va hujjatlarni elektronografik (rizografli) ko‘paytirish tex-
nologiyalarida o‘z aksini topdi. 
raqamli nusxa ko‘chirish texnologiyasi 
bugungi kunda hujjat-
lar va turli ish qog‘ozlarini tayyorlashda tezkorligi bilan juda qo‘l 
kelmoqda. Ba’zi bir mutaxassislar hujjatlarning aylanish doirasiga 
raqamli texnologiyaning kirib kelishini oq-qora rangli televideni-
yedan ranglisiga o‘tish bilan tenglashtirishmoqda. 
Ko‘plab firmalar raqamli nusxa ko‘chirish apparatlarini ishlab 
chiqarmoqda: Xerox 3030, 5352, Rico D 400 va boshqalar. 
Raqamli nusxa ko‘chirish apparati o‘z ichiga quyidagilarni ola-
di: 
– hujjat asl nusxasini o‘qish va undan elektron nusxani olish uc-
hun skaner;
– nusxa ko‘chirilayotgan axborotni tahlil qilish, o‘zgartirish va 
tahrirlash jarayonini taminlovchi mikroprostetsor;
– xotira qurilmasi 16 Mbaytgacha tezkor va 1000 Mbaytgacha 
magnit diskda;
– displey (xususan, Rico D400 da sensorli boshqariladigan 
suyuq kristalli) yoki foydalanuvchi bilan ko‘z orqali o‘zaro bog‘la-
nadigan planshet; 

---

104
105
– hujjat nusxasini elektrografik usul bilan olish uchun lazerli 
printer va boshqa qurilmalar. 
Masalan, P Office Et590 va Pro 1150S firmasining elektron 
nusxa ko‘chiruvchilari rangli oqimli printer, skaner va faksimil ap-
parat bilan integrallashtirilgan. 
Axborot obrazlarni o‘qish dasturlaridan foydalanish bilan ma’lu-
motni samaraliroq tahrirlash uchun kompyuterli interfeys bo‘lishi 
mumkin. 
Raqamli texnologiyalar nusxa ko‘chirish jarayonlarining sama-
radorligini sezilarli oshirish (nusxa sifati amalda doimo hujjatning 
asl nusxasi sifatidan yuqori turadi), nusxani tahrirlash imkoniyatla-
rini keskin yaxshilash va ko‘pgina boshqa ishlarni bajarish imkoni-
ni beradi. 
Xususan, raqamli nusxa ko‘chirish quyidagilarga imkon beradi:
– nusxa ko‘chirishda yuqori unumdorlikni ta’minlash – nusxa 
ko‘chirishning 10 tagacha dasturini ishlatish, hujjatni bir marta 
skanerlab (o‘qib) ko‘p martalab nusxa olish, nusxalarni elektron 
saralash va boshqalar hisobiga;
– jarayonning ishonchliligi yuqori bo‘lishini ta’minlash – ko‘p 
betli asl nusxani bir marta kiritish va keyinchalik apparat xotira-
sidan «ko‘p nusxa ko‘chirish» hisobiga, bunda skanerlash bloki 
«dam oladi»;
– nusxalarning sifati yuqori bo‘lishini ta’minlash – 256 ta rang 
tusini berish bilan 400 dan ortiq rangni ajratish qobiliyati (dyum-
dagi nuqtalar soni), shu jumladan, kulrang tusini ham berish;
– nusxa ko‘chirishda hujjatni samarali ko‘paytirish;
– turli rejimlarda nusxa ko‘chirishni bajarish mumkin, masalan, 
«matn» va «foto» rejimlarida. Ular mos ravishda matnli va yarim 
tusli grafikli hujjatlardan nusxa ko‘chirishga optimal moslashgan, 
kombinatsiyalashgan hujjatlardan nusxa ko‘chirish uchun «matn-
foto» rejimi (hujjatning matni va yarim tusli grafikning lavhalarini 
avtomatik aniqlash va ular uchun mos keluvchi nusxa ko‘chirishni 
bajarish) mavjud;

---

106
107
– fonni yo‘qotish rejimida nusxa ko‘chirish – bu rejim gazeta, 
eski hujjatlar va kitoblarga o‘xshagan past sifatli asl nusxalardan 
nusxa ko‘chirishda paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan kulrang fonni 
chiqarib tashlash imkonini beradi. Tasvirni 180° gacha burish va 
tasvirni 90° ga avtomatik burishni, xususan, hujjatning asl nusxasi 
va nusxani tashuvchi qog‘ozning o‘zaro noto‘g‘ri oriyentatsiyasida 
bunday burishni dasturlashtirish;
– nusxalarni elektron tanlash, saralash va kerakli adadda chop 
etish hamda bir varaq qog‘ozda berilgan tartibda 10 tagacha va un-
dan ortiq turli hujjatlarning kichiklashtirilgan nusxalarini joylashti-
rish uchun asl nusxalarni kombinatsiyalashni bajarish;
– ham standart, ham foydalanuvchi tomonidan berilgan shtamp-
larni va logotiplarni avtomatik tushirish, sanani avtomatik qo‘yish, 
betlarni avtomatik raqamlash va boshqa ko‘pgina amallarni baja-
rish.
Apparatning juda oddiy sozlanishi va yuqorida aytilgan hamma 
servis imkoniyatlarni amalga oshirishda boshqarishning yengilligi-
ni ta’kidlab o‘tish kerak.