Axborot texnologiyalari” kafedrasi “ubiquitous-sog‘liqni saqlash”fanidan

Afaziyani davolashda kompyuter texnologiyalaridan foydalanish

Kompyuter fonemalarni tushunish mashqlarini o'z ichiga olgan (Mortley J., Wade J., Enderby P. Superhighway) mijoz-terapevtni targ'ib qilishda alohida tovushlarni idrok etishda qiyinchiliklarga duch kelgan odamlarga yordam beradi. sheriklik: Internetdan mini-malum nutq va til terapiyasi usuli bilan masofadan nazorat qilinadigan so'zlarni qidirib topadigan kompyuter terapiyasini amalga oshirish uchun foydalanish. Afaziologiya. 2004; 18: 193-211).

Biroq, xorijiy mamlakatlarda maksimal darajada tarqatilgan kompyuter dasturlarini bemorlar o'zlashtirishi qiyin va birinchi navbatda nutq funktsiyasini to'liq tiklashga emas, balki nutq funktsiyasining individual tarkibiy qismlarini (individual tovushlarni, so'zlarni tushunishni) o'rgatishga qaratilgan aloqa vositasi sifatida foydalaniladi.

Vaqt o'tishi bilan afaziya yaxshilanishi mumkin, ammo ko'p odamlar ba'zi til biliklaridan mahrum bo'lishadi. Nutq terapiyasi ko'pincha boshqa vositalar, masalan, odamlar bilan muloqot qilishga yordam beradigan kompyuterlar, mikrofon va garniturlardan foydalanib nutqni yozib olib, eshitish orqali yordam berish mumkin.

Taklif etilayotgan qurilmaga texnik mohiyat va erishilgan natijaga eng yaqin bo'lgan narsa ovozni yozish vositasi sifatida mikrofonli magnitofondan foydalangan holda afaziyada nutqni tiklash tizimi bo'lib, u tovushlarni yoki so'zlarning o'z talaffuzini ular bilan taqqoslash orqali nutqni tiklashni ta'minlaydi. normal talaffuz. Bu kasal va sog'lom odam tomonidan talaffuz qilingan tovushlarni, so'zlarni va keyinchalik so'z birikmalarini magnitafonga yozib olish orqali mumkin; ushbu yozuv teskari afferentsiya rolini o'ynaydi va shu bilan "nutqning talaffuz tomoni" ning aniqligini tiklash uchun qulay sharoit yaratadi

Afaziya bilan yashash

Afaziya bilan kasallangan ba'zi odamlar davolanmasdan to'liq tiklanishadi. Ammo aksariyat odamlar uchun afaziyaning ma'lum miqdori odatda qoladi. Nutq terapiyasi kabi muolajalar ko'pincha vaqt o'tishi bilan ba'zi nutq va til funktsiyalarini tiklashga yordam beradi, ammo ko'p odamlar muloqot qilishda muammolarga duch kelishmoqda. Bu ba'zida afazi kasalligi bo'lgan odam uchun ham, oila a'zolari uchun ham qiyin va asabiylashishi mumkin. Oila a'zolari uchun sevikli odam bilan muloqot qilishning eng yaxshi usullarini o'rganish juda muhimdir. Nutq terapevtlari ko'pincha bunga yordam berishlari mumkin. Takliflar quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin:

• 
  Suhbatga afazi kasalligi bo'lgan odamni qo'shing
  
• 
  Qisqa, oddiy jumlalar yordamida tilni soddalashtiring
  
• 
  Kerak bo'lsa, ma'nolarni aniqlashtirish uchun kalit so'zlarni takrorlang yoki yozib oling
  
• 
  Voyaga etganlar darajasida tabiiy suhbat usulidan foydalaning
  
• 
  Nutq, imo-ishoralar, ishora yoki chizish kabi barcha aloqa turlarini rag'batlantiring
  
• 
  Odamning nutqini to'g'rilamang
  
• 
  Odamga o'z fikrlarini bildirish uchun ko'p vaqt bering
  
• 
  Odamga uydan tashqarida, masalan, qo'llab-quvvatlash guruhlari orqali jalb qilinishiga yordam bering
  

Ba'zi odamlar uchun kompyuterlar muloqot qilishda ham, til qobiliyatini yaxshilashda ham foydali bo'lishi mumkin.

Afazi haqidagi asosiy fikrlar

• 
  Afaziya - bu nutqni va tilni tushunishni boshqaradigan miyaning qismlariga zarar etkazish natijasida kelib chiqqan til kasalligi.
  

• 
  Miyaning qaysi sohalariga ta'sir qilishiga qarab, odam boshqalarni gapirish va tushunish qobiliyatining turli darajalariga ega bo'lishi mumkin.
  
• 
  Vaqt o'tishi bilan afazi yaxshilanishi mumkin, ammo ko'p odamlar ba'zi til biliklaridan mahrum bo'lishadi. Nutq terapiyasi ko'pincha boshqa vositalar, masalan, odamlar bilan muloqot qilishga yordam beradigan kompyuterlar kabi foydali bo'lishi mumkin.
  

Afaziyada nutqni qayta tiklash orqali qayta tiklanishiga mo'ljallangan tizimning biz taklif etgan modeli ma'lum bir tarzda artikulyatsiya organlari va bemorning eshitish organlarini bir-biriga bog'lab turadi, shu tufayli u o'z nutqini yanada aniqroq eshitish imkoniyatiga ega bo'ladi, buzilmasdan va uning talaffuzini restorativ ta'lim bo'yicha mutaxassisning talaffuzi bilan taqqoslang va shunga ko'ra, uning talaffuzini boshqarish va yuzaga kelgan xatolarni tuzatish uchun katta imkoniyatlarga ega.

Ushbu tizimning o'z nutqini aniqroq idrok eta olish qobiliyati, eshitish organlarining ma'lum anatomik tuzilishi tufayli odam o'z nutqini aslida qanday eshitilayotganidan va boshqa odamlar qanday eshitganidan boshqacha eshitishi bilan bog'liq. (magnitafonda uning nutqini eshitib, u odatda tanimaydigan odam).

Shu sababli, artikulyatsiya a'zolari va eshitish organlarini havo liniyalari yordamida bog'lab, ushbu tizim odamning o'z nutqini idrokini uning chindan ham qanday eshitilayotganiga va atrofdagi odamlar qanday eshitayotganiga yaqinlashtiradi. Shunday qilib, ushbu tizim odamga o'z nutqini kamroq buzilgan holda qabul qilishiga imkon beradi va shunga ko'ra uning talaffuzini ko'proq nazorat qiladi. "Nutqning talaffuz tomoni" ustidan qo'shimcha nazorat xatolarni tezroq va osonroq tuzatishga yordam beradi va buzilgan nutq funktsiyasini tiklash jarayonini tezlashtiradi.

Talaffuzni to'g'ridan-to'g'ri nazorat qilishni ta'minlaydigan bir vaqtning o'zida qayta aloqa qilishdan tashqari, ushbu tizimda kechiktirilgan teskari aloqa funktsiyasi ham mavjud bo'lib, u bemorning nutqini magnitafonga yozib olish va uni bir muncha vaqt o'tgach tinglash imkonini beradi.

Shunday qilib, biz taklif qilayotgan foydali modelning texnik natijasi:

- tovushni bir joydan kelishi sababli - bemorga to'g'ridan-to'g'ri va kechiktirilgan teskari aloqani (o'z ovozini va magnitafonda yozilgan ovozni eshitish) bir xil parametrlarga ega bo'lishini ta'minlash - artikulyatsiya organlari oldida joylashgan bo'shliq;

- havo kanallari orqali to'g'ridan-to'g'ri bemorning eshitish organlariga uzatiladigan nutq to'lqinlarining bo'shlig'i (artikulyatsiya organlari oldida joylashgan) kontsentratsiyasi tufayli to'g'ridan-to'g'ri teskari aloqaning aniqligini oshirish;

- o'z nutqini to'g'ridan-to'g'ri bemorning eshitish organlariga yuborish orqali kechiktirilgan mulohazalarning aniqligini oshirish;

- o'z-o'zini o'rganish imkoniyatlarini kengaytirish;

- nutqida nuqsoni bo'lgan bir nechta bemorlar bilan bemorni atrofdagi tovushlardan ajratib, o'z nutqining hajmini oshirib, guruh mashg'ulotlarini o'tkazish;

- bemorning eshitish organlari quloqchin bilan yopilganligi sababli (bu klinikada tez-tez kuzatiladigan) begona shovqin mavjudligida bemorlar bilan darslar o'tkazilishini ta'minlash;

- begona odamlar ishtirokida darslarni o'tkazishda bemorning kuchlanishining pasayishi, chunki bemorning nutqi ovozi sust va atrofdagilarga kam eshitiladi.

Xulosa

Xulosa o’rnida aytish mumkinki, kasallikning darajasini va uning davolanishida hozirda kompyuter texnologiyalari inson vazifasini ham bajarishi mumkin. Bugungi kunda ko’plab aqlli loyihalarni ishlab chiqilib, ommaga taqdim etilmoqda. Ushbu aqlli texnologiyalar orqali insonning afaziya kasalligi darajasiga mos holatda dasturni yaratib uning nutqini rivojlantirishga, sog’lom insonlardek gapira olish qobilyatiga kata ta’sir qilishi ehtimoldan holi emas. Buning uchun maxsus dasturchi mutaxassis va shu bemor bilan shug’ullanuvchi doktorning o’zaro kelishuvi asosida dasturni bemorning darajasiga mos qilib berilsa kifoyadir.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   www.tuit.uz
   
2. 
   www.tatuff.uz
   
3. 
   www.ziyonet.com
   
4. 
   www.yandex.ru
   
5. 
   www.google.com
   
6. 
   Система, предназначенная для восстановления речи при афазии (poleznayamodel.ru)
   
7. 
   Bolalardauchraydigannutqnuqsonlarikasalliginibutunlaydavolabbo‘ladimi? (kun.uz)
   
8. 
   Афазия - причины, симптомы, диагностика и лечение (krasotaimedicina.ru)