Axborot texnologiyalariga oid bilimlar

Ma’lumotlarni modifikatsiyalash
deganda ruxsat berilmagan 
natijani hosil qilish maqsadida qonuniy axborot qismini o‘zgartirish, 
yoki axborot kelishi ketma-ketligini o‘zgartirish tushuniladi.
Xizmat ko‘rsatishdagi xalaqitlar
aloqa yoki ularni boshqaruvchi 
vositalarning normal ishlashiga to‘sqinlik qiladi. Bunday buzilishlarda 
muayyan maqsad ko‘zlanadi: masalan, ob’ekt ma’lum adresatga 
yo‘naltirilgan barcha axborotlarni to‘xtatib qolishi mumkin. YAna bir 
misol, tarmoqni atayin axborotlar oqimi bilan ortiqcha yuklash orqali 
yoki tarmoqni ishdan chiqarish yo‘li bilan barcha tarmoq ishini 
blokirovka qilish.
Himoyaning aktiv buzilishlarini butunlay oldini olish juda 
murakkab, chunki bunga faqat barcha aloqa vositalarini uzluksiz fizik 
himoyalash orqali erishish mumkin. SHu sababli himoyaning aktiv 
buzilishlarida asosiy maqsad ularni operativ tarzda aniqlash va tezdan 
tizimning ishga layoqatliligini tiklash bo‘lishi shart. Buzilishlarning o‘z 
vaktida aniqlanishi buzg‘unchini to‘xtatish vazifasini xam o‘taydi, va 
bu vazifani buzilishlardan ogoxlantirish tizimning qismi deb ko‘rish 
mumkin. 
Himoya mexanizmlari.
 
Amaliyotda ishlatiladigan ximoya 
mexanizmlarining aksariyati kriptografiya usullariga asoslangan. 

---

15 
SHifrlash 
yoki 
shifrlashga 
yaqin 
axborotni 
o‘zgartirishlar 
malumotlarni ximoyalash usullari xisoblanadi. 
Axborot tizimlarining zaif joylari
 
Korporativ tarmoqlara ishlatiladigan axborot zaif bo‘ladi. Xozirda 
ruxsatsiz foydalanishga yoki axborotni modifikatsiyalashga, yolg‘on 
axborotning muomalaga kirishi imkonining jiddiy oshishiga 
quyidagilar sabab bo‘ladi: 
-
kompterda ishlanadigan, uzatiladigan va saqlanadigan axborot 
xajmining oshishi; 
-
ma’lumotlar bazasida muximlik va maxfiylik darajasi turli 
bo‘lgan axborotlarning to‘planishi; 
-
ma’lumotlar bazasida saqlanayotgan axborotdan va xisoblash 
tarmoq resurslaridan foydalanuvchilar doirasining kengayishi; 
-
masofadagi ichi joylar sonining oshishi; 
-
foydalanuvchilarni bog‘lash uchun Internet global tarmog‘ini 
va aloqaning turli kanallarini keng ishlatish; 
-
foydalanuvchilar kompterlari o‘rtasida axborot almashuvining 
avtomatlashtirilishi. 
Umuman olganda, tashkilotning kompyuter muxiti ikki xil xavf-
xatarga duchor bo‘ladi: 
-
ma’lumotlarni yo‘qotilishi yoki o‘zgartirilishi; 
-
servisning to‘xtatilishi. 
Taxdidlarning manbalarini aniqla oson emas. Ular niyati buzuq 
odamlarning bostirib kirishidan to kompyuter viruslarigacha 
turlanishi mumkin. 
Bunda inson xatoliklari xavfsizlikga jiddiy taxdid xisobanadi. 3.1-
rasmda korporativ axborot tizimida xavfsizlikning buzilish manbalari 
bo‘yicha statistik ma’lumotlarni tasvirlovchi sektorli diagramma 
keltirilgan 

---

16