Ayollar tanosil a'zolari tuzilishi va joylashishi

Bachadon naylari (tubae uterinae, salpinges) ni tuxum yo‘llari deb ham atashadi.

Bachadon naylari bachadonning yuqoridagi burchaklaridan (tubidan) boshlanib, serbar boylamning yuqori chekkasi bo‘ylab chanoqning yon devorlariga boradida, voronka (ampulla tubae) shaklida tugaydi (2-rasmga qaralsin). Bachadon naylarining bo‘yi 10–12 sm, eni har xil bachadon burchagi yaqinida torroq, erkin uchiga tomon kengroq bo‘ladi. Bachadon naylarining bo‘shlig‘i bachadon bo‘shlig‘iga tutash; bachadon nayining shu joydagi interstisial qismidagi teshigi diametri 0,5–1 mm bo‘lib, istmik qismida bachadon naylarining bo‘shlig‘i kengroq, voronkalar sohasida esa naylarning diametri 6–8 mm ga yetadi. Nay voronkasi qorin bo‘shlig‘iga ochiladi. Voronkaning erkin chekkasi shokila (fimbriya) lar deyiladi. Bu shokilalar tuxumdondan chiqqan tuxum hujayraning bachadon nayi bo‘shlig‘iga kirishiga yordam beradi.

Tuxumdonlar (ovaria) – ayollar jinsiy tizimining asosiy a’zosidir. Tuxumdonlar bodom shaklida bo‘lib, bo‘yi 3,5–4 sm, eni 2–2,5 sm, qalinligi 1–1,5 sm, vazni 6–8 g bir juft jinsiy bezlardir. Qarilik davrida tuxumdonlar

zichlashadi, kich rayadi, ularda qo‘shimcha to‘qimalar taraqqiy etadi.

3-rasm. Tuxumdonning kesilgan holatdagi ko‘rinishi (sxema).

1 – embrional epiteliy; 2 – po‘stloq qavati; 3 – rivojlan ishning turli bosqichlaridagi follikulalar; 4 – sariq tana; 5 – sariq tana qoldig‘i; 6 – mag‘iz (miya) qavati.

Tuxumdonning bir chekkasi serbar boylamning orqadagi varag‘iga suqilgan; qolgan hamma yuzasi qorin pardasi bilan qoplanmagan bo‘lib, kichik chanoqning qorin bo‘shlig‘iga bemalol chiqib turadi (2-rasmga qaralsin). Tuxumdonni: 1) bachadonning serbar boylami, 2) tuxumdonning o‘z boylami, 3) voronka-chanoq boylamlari erkin osilgan holatda ushlab turadi. Tuxumdonga qon tomirlar va nervlar, uning serbar boylamning orqa varag‘iga tutashgan joyidan o‘tadi (tuxumdon darvozasi – hilus ovarii).

Tuxumdon quyidagicha tuzilgan: a) tuxumdonning bo‘sh yuzasini qoplaydigan epiteliy – oqsil pardasi, b) po‘stloq qavati, d) mag‘iz qavati (3-rasm).

Tuxumdon ishlab chiqaradigan gormonlar (jinsiy gormonlar) ayolning butun organizmiga va jinsiy a’zolariga ta’sir etadi. Tuxumdon gormonlari ayol organizmiga xos belgilarning taraqqiy etishiga imkon beradi. Qiz balo g‘atga yetgach bu gormonlar ayol organizmini homiladorlikka tayyorl aydigan siklik jarayonlarda qatnashadi.

Tuxumdon gormonlari follikulalar va sariq tanachalarda ishlab chiqariladi. Follikulalar follikulyar yoki estrogen gormonlarni, sariq tana esa progesteronni ishlab chiqaradi.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Ya.N. Allayorov. Reproduktiv salomatlik va kontratseptiv texnologiya.– T.: «Istiqlol» nashriyoti, 2005.
   
2. 
   Я.Н. Аллаёров, М.И. Расулова, Д.У. Юсупова. Патологик акушерлик.– Самарқанд, 2007.
   
3. 
   Ya.N. Allayorov. Akusherlik.– T.: «O‘zbekiston Milliy entsiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 2008.
   
4. 
   Ya.N. Allayorov, N. I. Zokirova, A. T. Safarov, F. Q. Asqarova. Akusherlikda shoshilinch yordam.– Samarqand, 2009.
   
5. 
   Р.У. Арзиқулов. Репродуктив саломатлик асослари. – T.: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2010.
   
6. 
   Ю.А. Гуркин, В.И. Грицюк. Гинекология. Справочник семейного врача. Москва – Санкт-Петербург, 2005.
   
7. 
   В.И. Дуда, В.И. Дуда, И.В. Дуда. Акушерство.– Минск: «Вышэйшая школа», 2004.
   
8. 
   M.F. Ziyayeva, G.X. Mavlyanova. Ginekologiya. – T.: «O‘qituvchi» nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2007.
   
9. 
   Н.Е. Кретова, Л.М. Смирнова. Акушерлик ва гинекология. – T.: «Ибн Сино» номидаги нашриёт, 1991.