Bajardi: Samatov Abdulmalik Reja

Ion orderi

Ioni orderi, ioniy orderi — yunon meʼmorligida (mil. av. 5-asr) vujudga kelgan asosiy 3 orderlardan biri. Yunonlarning ioni kabilasi yaratgan, nomi ham shundan. I. o. ning koʻrinishi sodda va nafis. Oʻzbekistonda 19—20-asr larda Yevropa uslubida qurilgan binolarning ustun (kolonna)lari I. o. asosida ishlangan.
Ioniy orderi nazokat ramzi hisoblanadi. Mumtoz namunalari Afina Akropolidagi Erexteyon, Nika Apteros ehromlari va Propilei (darvoza)da ishlatilgan. Orderning bazasi murakkab, tanasi esa kannelyura (novsimon) shaklda, kapitel — qoʻchqor shoxidek ikki tarafga burilgan volyutalar va ular orasidagi tuxumsimon ioniklardan tashkil topgan. Arxitrav frizi tekis boʻlib, baʼzan unga relyef ham ishlanadi. Karniz qismida qator tishchalar bor.
AQSH Moliya Vazirligi

Korinf orderi

Korinf ordeni (yunoncha: runthos, Lotincha: Ordo Korintiy) qadimgi yunon me’morchiligi va rim me’morchiligining uchta asosiy klassik ordenining so‘nggi rivojlangani. Qolgan ikkitasi, so'ngra Ionik orden. Qadimgi Yunoniston me'morchiligida Korinf tartibi ustunlarning poytaxtlaridan tashqari deyarli barcha jihatlarda Ionga ergashadi. Uygʻonish davrida klassik arxitektura qayta tiklanganida, kanonga yana ikkita tartib qoʻshildi: Toskana tartibi va Qoʻshma tartib. Korinf, o'zining kompozitsiyasi bilan, ordenlarning eng bezaklisidir. Ushbu me'moriy uslub akantus barglari va o'ramlari bilan bezatilgan nozik nayli ustunlar va nozik bosh harflar bilan ajralib turadi. Turli xil variantlar mavjud.
Korinf orderi birinchi marta Yunonistondagi Apollon ehromi Bassa (qad. shahar)da qoʻllangan. Mumtoz namunalari esa miloddan avvalgi 4-asrda qurilgan Lisikrat, Shamol burji kabi bi-nolarda joriy etilgan. Bu order ioniy va doriy orderlaridan ancha keyin shakllangan boʻlib, ulardan barcha nozik sifatlarni oʻzida mujassamlashtirgan. Bular chukur savat shaklidagi kapiteli va karniz ostidagi medalonlari bilan ajralib turadi. Meʼmorlik orderlari orasida korinf orderi eng nafis va chiroylisi hisoblanib, odatda, savat koʻtargan sarvqomat qizga oʻxshatiladi. Qad. davrda tashkil topgan Meʼmorlik orderlari bejirim tuzilgan boʻlib, meʼmorlar ularni deyarli oʻzgartirmay foydalanmoqdalar.
Korinfdagi korinf orderi xarobalar.

O’rta osiyoda me’morchilik orderi

Oʻrta Osiyoda Meʼmorlik orderlari kushon meʼmorligida (Baqtriya, Yangi Nisa ibodatxonalari qurilishida), axomaniylar davrida Xorazmda qoʻllanilgani maʼlum.
20-asr boshlarida A. Boboxonov, A. Petrosov, L. Karash, V. Dmitriyev kabi meʼmorlar ijodida tektonik orderlar bezaklar bilan boyitilgan: Toshkentdagi S. Rahimov nomli kinoteatr (1952), Chirchikdagi kimyogarlar (1956) va Bekoboddagi metallurglar (1950— 60) madaniyat saroylarining bosh tarzi va boshqalar.
Chirchikdagi kimyogarlar saroyi orderlari.