Bilimlendiriw ministirligi

10. Ko’riw ha’m esitiw analizatorının’ jas da’irine baylanıslı hızmetlerinin’ o’zgeriwi ha’m olarda ushırasatug’ın ha’r-qıylı keselliklerdin’ aldın alıw.
Turmısımızda ushırasatugın xar kıylı koz ha’m kulak awırıwlarının’ aldın’ alıudın’ biri koz ha’m kulaktın’ gigienalıq jaktan taza uslaw bolgan esaplanadı. Xar kıylı koz awırıwlar kopshilik jag’dayda okıu protsesslerinde payda bolıwı, onın’ ushın klasstın’ ishinin’ tazalıg’ı, jaktılıg’ı klass perdelerdin’ doskalardın’ durıs koyılıwı ulken axmietke iye. Okıu arası pererıvtı durıs sholkemlestiriu, okıushılarda okıu protsessine baylanıslı payda bolatugın koz awırıwı keselliklerinin’ aldın’ alıuda ulken axmietke iye. Koz awırıwlarının’ aldın’ alıu ha’m olardı emleude xar kıylı shınıg’ıular otkeriu axmiyetli. Kozdin’ kitap okıu yamasa kandayda bir is penen uzak waqıt shugıllanganda sharshaw protsessi payda boladı. Bul protsesstin baslanıwı kozdin’ tez-tez jumulıu menen belgilenedi, sonlıqtan kozdin’ sharshatıuga alıp keletugın jumıslardı uzak waqıt uzliksiz isleuge bolmaydı.
Kulaktın’ tazalıg’ının’ tiykarı bolıp onın’ ishki bo’limin tazalaw esaplanadı. Sebebi onın’ ishki bo’liminde may siyaklı jabıskan kukirtli zat payda boladı, ha’m esitiw tesigin piteydi. Na’tiyjede kulak jaman esitiw darejesine tusip kaladı. Bul zatlardan kulaktı tazalag’anda jumsak zatlardan paydalanıu kerek. Bul kulak perdesinin’ zalelleniuine tiykar boladı. Klassta tomen esitetugın balalardı aldıngı partalarga otırgızıu ha’m olarga ayrıqsha keuil bo’liu kerek.
Sınaw sorawları.
1. Retseptorlardın’ axmiyeti kanday?
2. Titirkendirgishler tasirin kabıllawına baylanıslı retseptorlar kanday gruppalarga bo’linedi?
3. Retseptorlardın’ iykemlesiushiligi nenin’ tiykarında iske asadı?
4. Palochka (tayaksha) ha’m kolbochka retseptorlarının’ xızmetleri kanday?
5. Kozdin’ ha’m kulaktın’ duzilisleri kanday?
6. İyis seziu retseptorı kanday orında jaylaskan ha’m iyis kalay kabıllanadı?
7. Taktillıq, temperaturalıq ha’m mexanikalıq tasirler kalay kabıllanadı?
8. İ.P.Pavlov pikiri boyınsha analizator degenimiz ne?
9. Analizatorlardın’ miy bo’limi xızmetlerinin’ axmiyeti kanday?
10. Analizatorlar kanday turlerge bo’linedi?


A’debiyatlar
1. M.A.Ajibekov, T.B.Eshanov “Adam ha’m xayuanlar fiziologiyası” I-II tom “Bilim” Nokis, 1998.
2. A.D.Nozdrachev “Obshiy kurs fiziologii cheloveka i jivotnıx” v dvux chastyax “Vısshaya shkola” Moskva, 1991.
3. A.B.Kogan “Fiziologiya cheloveka” I-II chasti “Vısshaya shkola” Moskva, 1984.
4. A.D. Nozdrachёv. M.P.Chernısheva. Vistseralnıe refleksı. L. 1989
5. A.D.Nazdrachёv. Fiziologiya vegetativnoy nervnoy sistemı. L. 1983
6. O.G. Baklavatjyan. Tsentralnıe mexanizmı gemeostaza. Chastnaya fiziologiya nervnoy sistemı. L.1983 s.216-312.;