Biologiya 17 14-04-2022. indd

Hayot shakllarining xilma- xilligi.
Hujayraviy tuzilishga ega organizmlar Yerdagi hayotning asosiy va 
progressiv shaklidir. Elementar tirik sistema sifatida hujayra, sayyoramizdagi hayvon 
va o’simlik organizmlarining rivojlanishi va tuzilishining asosini tashkil etadi. Hujayra 
hayotni tavsi�lovchi barcha qonuniyatlarning namoyon etishi mumkin bo’lgan yagona 
elementar sistemadir.Tirik organizmni tashkil etuvchi hujayralar xilmaxil, lekin ularning 
barchasi yagona tuzilish prinsipiga va umumiy xususiyatlarga ega. Bu Yerdagi barcha tirik 
organizmlarning kelib chiqishi birligini, sayyoramizning organik dunyoning yaxlitligini 
ko’rsatadi. 
Hujayraviy tuzilishiga ega bo’lgan organizmlar o’z navbatida, prokariotlar va 
eukariotlarga bo’linadi. Prokariotlarga bakteriyalar kiradi, eukariotlarga esa barcha 
o’simlik, protista va hayvonlar kiradi. Hozirgi vaqtda prokariotlar va eukariotlar o’rtasidagi 
farqlar o’simliklar va hayvonlarga qaraganda ancha muhimroq ekanligi aniqlandi.
Yangi bilimlarni qo‘llang.
Bilish va tushunish
1. Hayotning tuzilish darajalari deyilganda nimani tushunasiz?
2. Hayotning molekulyar darajasi komponentlarini izohlang.
3. Hayotning hujayra darajasi mohiyati nimadan iborat?
4. Hayotning organizm darajasida sodir bo‘ladigan jarayonlarni bayon eting. 
5. Hayotning populyasiya darajasining o‘ziga xos jihatlari nimada? 
6. Hayotning ekosistema va biosfera darajalarining o`ziga xos xususiyatlarini ayting
Qo‘llash. 
Hayotning tuzilish darajasida amalga oshadigan jarayonlarni yozing. 
Hayot darajalari Mohiyati
Misollar
Tahlil. 
Quyida berilgan obyektlarning tuzilish darajasini aniqlang: 
sitoplazma, yadro, 
o‘pka, ildiz, poya, jigar
, quyon, del�inlar
to‘dasi, gemoglobin, xloroplast, barg, cho‘l, nafas 
olish sistemasi, amyoba, yurak, infuzoriya