Biologiya kafedrasi

Ish anjomlari: sekundomer. Tekshirish odamda utkaziladi.
Ishni bajarish tartibi; erkin nafas olish va nafas chiqarishda nafasni tutib turish vaqti aniqlanadi. Tekshiriluvchi 3-4 minut davomida erkin nafas oladi va odatdagi nafas chiqarishdan so’ng, chuqur nafas oladi va chuqur nafas chiqaradi. Undan so’ng imkoni boricha uzoq vaqt nafasni to’xtatib turadi. Bu ishni 3 marta takrorlab, o’rtacha qiymatni oladi.
Topshiriq: tajriba natijalarni daftaringizga yozing va solishtiring
2-ish. Odamning nafas harakatlarini yozish.
Nazariy tushuncha. Nafas olish va nafas chiqarish vaqtida ko’krak qafasi kengayib-torayib turadi. Bunday nafas harakatlarini yozishda pnevmograf degan asbobdan foydalaniladi. Bu asbob ko’krakka qo’yiladigan rezina xaltadan iborat bo’lib, xalta rezina naycha orqali Marey kapsulasi va nasos bilan birlashtirilgan.
Ishning maqsadi: Nafas harakatlarini yozib olish usullari bilan tanishish va yozib olingan pnevmogrammani analiz qilishni o’rganishdan iborat.
Ishni olib borish uchun zarur bo‘lgan jihozlar: Pnevmograf, kimograf, rezina naycha, qisqich, vaqtni yozib oluvchi soat.

25-rasm; Nafas harakatlarini yozib olish. (pnevmografiya)

Ishni bajarish tartibi; Buning uchun pnevmografni tekshiriluvchi odam ko’krak qafasining pastki qismiga o’rab bog’lanadi. Marey kapsulasidagi yozadigan peroni dudlangan baraban sathiga tegizib, rezina nasos yordamida xalta ichiga havo yuboriladi va u chiqib ketmasligi uchun rezina naycha nasosdan yuqorida qisqich bilan qisiladi. Ko’krak qafasi kengayganda rezina xalta ichidagi havo siqilib, Marey kapsulasiga o’tadi va yozadigan pero yuqoriga ko’tariladi. Ko’krak qafasi torayganda, aksincha, havo Marey kapsulasidan yana xalta ichiga kiradi va yozadiga pero pastga tushadi. Shunday qilib, xaltadagi bosim o’zgarganda, yozadigan pero harakatga keladi va bu harakat barabanga yozib olinadi. Shu yo’l bilan ko’krak qafasining yuqori, o’rta qismidan va qorindan nafas olish va chiqarish harakatlarini quyidagi hollarda: (25-rasm)
a) tinch nafas olish vaqtida; b) tez va chuqur nafas olish vaqtida;
v) uzoq nafas olmay turilganda; g) gaplashib turgan vaqtda yozib olish kerak. Topshiriq: Tajriba natijalarini qayd qiling va savollarga javob bering.

1. 
   Nafas olish va chiqarish harakatlarini tezligi nimalarga bog’liq?
   
2. 
   Tinch holatdagi odam bir minutda necha marta nafas olib, chiqaradi?