Biznesni boshqarish

Mukammal Menejmentning xos belgilar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mukammal Menejmentning xos belgilari: faoliyatga, izlanishga tarafdorlik; oddiy tuzilma va kamsonli xodimlar; isteʼmolchiga yaqinlik; unumdorlikni taʼminlashda insonning hal qiluvchi oʻrni; tadbirkorlikni ragʻbatlantiruvchi mustaqil idora qilish huquqi; asosiy faoliyat turiga birlamchi eʼtibor; hammadan koʻra yaxshiroq tanish boʻlgan sohaga kirishish; erkinlik va kuchli nazoratni birgalikda qoʻllash.[tahrir | manbasini tahrirlash]

Firmalarning Menejment tizimi umumiy Menejment, funksional Menejment, moliyaviy Menejment, marketing ishi, xodimlar ishini boshqarish, ishlab chiqarish Menejmentini, ilmiy-texnika ishlarini boshqarish va boshqani oʻz ichiga oladi.

13. Menejment nazariyasi va amaliyoti evolyutsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Menejment nazariyasi va amaliyoti evolyutsiyasi turli xil qarashlarda oʻz ifodasini topdi. Mac, 20-asrning 50—60-yillarida asosiy eʼtibor boshqarishning tashkiliy tuzilishiga qaratilgan boʻlsa, 60—70-yillarda strategik rejalashtirishdan strategik boshqarishga oʻtish davri boʻldi.
20-asrning oʻrtalariga kelib Menejment Oʻzbekistonda tez surʼatlar bilan rivojlandi. 1966 yilda Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Kibernetika institutining tashkil qilinishi, akademik V. K. Qobulov boshchiligida olib borilgan nazariy, uslubiy, amaliy ishlar, turli ishlari respublikada Menejment fanining rivojlanishiga asos boʻldi.
20-asr oxiri — 21-asr boshlarida Menejment Oʻzbekistonda maxsus fan sifatida oliy oʻquv yurtlarida oʻqitila boshladi, Menejmentga doir tadqiqotlar yoʻlga qoʻyildi, darsliklar yozildi.
Sohasida boshqaruv, strategik boshqaruv tomonidan qabul qilingan asosiy maqsad va tashabbuslarni shakllantirish va amalga oshirishni o'z ichiga oladi tashkilotresurslarni hisobga olish va tashkilot faoliyat ko'rsatadigan ichki va tashqi muhitni baholash asosida egalar nomidan top-menejerlar.[1][2][3][4] Strategik menejment korxonaga umumiy yo'nalishni taqdim etadi va tashkilotni ko'rsatishni o'z ichiga oladi maqsadlar, rivojlanmoqda siyosatlar va rejalar ushbu maqsadlarga erishish, so'ngra rejalarni amalga oshirish uchun resurslarni taqsimlash.[5] Akademiklar va amaliyot menejerlari murakkab muhit va raqobat dinamikasi sharoitida strategik qarorlar qabul qilishda yordam beradigan ko'plab modellar va asoslarni ishlab chiqdilar.[6] Strategik boshqaruv harakatsiz xarakterga ega emas; ko'pincha modellar[miqdorini aniqlash] bajarilishini nazorat qilish va rejalashtirishning keyingi bosqichi to'g'risida xabardor qilish uchun qayta aloqa tsiklini o'z ichiga oladi.[7][8][9]

Maykl Porter strategiya asosida uchta tamoyilni belgilaydi:[10]

yaratish "noyob va qimmatli [bozor] pozitsiyasi "

"nima qilmaslik kerak" ni tanlab, o'zaro kelishuvlarni amalga oshirish
tanlangan strategiyani qo'llab-quvvatlash uchun kompaniya faoliyatini bir-biriga moslashtirish orqali "moslik" yaratish
Korporativ strategiya portfel nuqtai nazaridan asosiy savolga javob berishni o'z ichiga oladi: "Biz qanday biznesda bo'lishimiz kerak?" Biznes strategiyasi degan savolga javob berishni o'z ichiga oladi: "Biz bu biznesda qanday raqobatlasha olamiz?"[11][12]

Menejment nazariyasi va amaliyotda ko'pincha strategik boshqaruv va tezkor boshqarish, operatsiya boshqaruvi asosan tashkilotning strategiyasida belgilangan samaradorlik va xarajatlarni nazorat qilish samaradorligini oshirish bilan bog'liq.[iqtibos kerak

S TRATEGIK TANLOV

Strategik jarayonning ikkinchi bosqichi-strategik tahlil o‘tkazilishi natijasida olingan informatsiyalar asosida kompaniya kelgusi faoliyati uchun to‘g‘ri va samarali harakat yo'nalishini tanlab olishdan iboratdir. Ushbu bosqichda strategik tahlilning o'mi behisobdir, chunki noto'g'ri va oxiriga yetmagan informatsiya no-to^ri strategiyani tanlashga olib kelishi mumkin. Shunday qilib, strategiya tanlovi strategik tahlil natijalarini o‘rganib chiqishdan boshlanadi. Ushbu natijalar asosida muqobil variantlar ishlab chiqiladi. Muqobil variantlar tuzishda shunga alohida e'tibor berish kerakki, ushbu muqobil variant kompaniyaning tayanch savollari bilan qanday bog'liqlikka ega bo’lmoqda. Undan kevin har qaysi muqobil variant bir qator mezonlar bo'yicha baholab chiqiladi va eng yaxshi to‘g‘ri keladigan strategiya tanlab olinadi. Bu haqda qo‘llanmaning VII-IX bo‘limlarida fikr yuritiladi.
STRATEGIYANING AMALGA O SH IRILISH I VA M ENEJM ENT

Strategik jarayonning uchinchi bosqichi tanlangan strategiyani qo"llab-quvvatlash va uni amaliyotga qo‘llashni o*z ichiga oladi. Bu etap oldingi ikki etaplardan ham muhim va qiyin jarayon hisoblanadi. Bu etapda strategiya amalga oshiriladi va bu yerda, o‘z navbatida, menejmentning о‘mi beqiyosdir. Strategiyani amalga oshirishda quyidagi muhim momentlami hisobga olish zarurdir: ■ tashkilotning resurs (ne’mat)lar bilan ta’minlanganlik darajasi; ■ o‘ylangan strategiyani qabul qilish uchun tashkilot tuzilma (struktura)si va madaniyatining tayyorgarligi; ■ strategiyani amalga oshirishdagi o‘zgarishlarga menejmentning tayyorgarligi; ■ kompaniya yuksalish yo'nalishi bo‘yicha yechimning moddiy-texnik asoslanishi, ■ tashkilotning ishlab chiqarish darajasida taklif etilgan strategiyaga va sifat masalalarini yechishga tayyorgarligi; ■ tashkilotning geografik o‘mi (pozitsiyasi) va uning xalqaro mintaqaviy bozordagi ulushi; ■ taklif etilayotgan strategiyaning biznesning ichki va tashqi qatnashchilariga, shuningdek, kompaniyaning jamiyat bilan o'zaro munosabatlariga ta’siri.

Strategik rejalashtirish muvaffaqiyatli kompaniya qurish uchun zarur bo'lgan omillardan biridir uzoq muddatli istiqbollar rivojlanish. Samarali biznesni rivojlantirish strategiyasi kompaniyaning uzoq muddatli rivojlanishini, tez o'zgaruvchan biznes muhitida, beqaror iqtisodiy va siyosiy sharoitlarda jamoaning salohiyatini ro'yobga chiqarishni ta'minlashga qodir. Aynan rivojlanish strategiyasining mavjudligi va biznesni strategik boshqarishni doimiy ravishda amalga oshirish zamonaviy biznes uchun eng muhim talabdir.

14. Asosiy tushunchalar

Mohiyatni to'liq tushunish uchun strategik rejalashtirish va oldindan belgilangan strategiya doirasida biznesni boshqarish, strategik menejment nazariyasining asosini tashkil etuvchi asosiy tushunchalarni tushunish kerak.

1. Biznesni rivojlantirish strategiyasi

Dastlab “strategiya” atamasi harbiy-siyosiy kelib chiqishiga ega. Harbiy fanda bu har qanday mumkin bo'lgan vositalar va usullardan foydalangan holda davlat yoki davlatlar ittifoqi siyosatini amalga oshirish rejalarini amalga oshirish usullari deb tushuniladi.

Keng ma'noda strategiya - bu oldindan belgilangan muayyan rejalarni amalga oshirishga qaratilgan uzoq muddatli harakatlar majmui. “Strategiya” atamasi biznes leksikonida ilgari keng tarqalgan “biznes siyosati” iborasini almashtirdi.

2. Strategik boshqaruv

Tizim boshqaruv qarorlari yoki strategik menejment - bu ilgari qabul qilingan biznesni rivojlantirish strategiyasini amalga oshirish, to'liq salohiyatni maksimal darajada oshirish, joriy tashqi stimullarga javob berish imkonini beradigan dinamik biznes muhitida kompaniyaning missiyasi va maqsadlarini amalga oshirishga qaratilgan harakatlar majmui.
Strategik menejmentning asosiy mohiyati strategiyada belgilangan maqsadlarga erishish, kompaniyaning ichki zaxiralari va imkoniyatlaridan maksimal darajada samarali foydalanish, tashqi omillarni hisobga olgan holda, talab va muammolardan kelib chiqqan holda biznesning salohiyatini ro'yobga chiqarishdir. tashqi ijtimoiy-iqtisodiy muhit ko'rsatadi. Strategik menejment raqobatbardoshlikni oshirishga, kelajakda kompaniya samaradorligini oshirishga qaratilgan.
Shuni ta'kidlash kerakki, strategik boshqaruv birinchi navbatda ichki imkoniyatlarni ro'yobga chiqarishga qaratilgan bo'lsa-da, qaror qabul qilish tizimi tashqi muhitdagi vaziyat bilan uzviy bog'liqdir.

3. Biznes salohiyati

Ishbilarmonlik salohiyati - mahsulot sotish va ishlab chiqarish uchun barcha imkoniyatlarning tizimlashtirilgan majmui. U kompaniyaning ichki omillarini ham, boshqaruv apparati uchun mavjud imkoniyatlarni ham o'z ichiga oladi.

4. Biznesning raqobatbardoshligi

Raqobatbardoshlik - kompaniyaning jarayonning boshqa ishtirokchilariga muvaffaqiyatli qarshi turish qobiliyati, yangi savdo bozorlarini egallash, o'zi uchun an'anaviy bozorlarni boshqa etkazib beruvchilarning kirib kelishidan himoya qilish qobiliyati.

15. Biznes strategiyasining elementlari

Amalga oshirish orqali muayyan harakatlar strategik biznesni rejalashtirishning asosiy postulatlarida mustahkamlangan kompaniya ichki zaxiralarga ham, tashqi omillar ta'minlagan imkoniyatlarga ham tayanadi. Bundan tashqari, ko'plab biznes harakatlari ko'pincha tashqi stimullarning ta'siri bilan belgilanadi.
Strategiyani amalga oshirish samaradorligi uning alohida elementlarining sifat mazmuni bilan belgilanadi. Biznes strategiyasining to'qqizta asosiy elementi kompaniyaning o'z maqsadiga erishish, korporativ missiyasini amalga oshirish uchun imkoniyatlardan foydalanishning eng yaxshi ko'rsatkichidir:

1. 
   Biznes missiyasi - bu kompaniyaning maqsadini, mavjud bo'lish sababini, strategik maqsadlarni va ularni amalga oshirish taktikasini belgilaydigan qadriyatlar to'plami.
   
2. 
   Tashkiliy tuzilma - ishlab chiqarilgan tovarlarni va mehnat taqsimoti usullarini tabaqalashtirishga asoslangan vakolatlarni topshirish usuli. Korxonaning kichikroq bo'linmalarga bo'linishi ko'pincha boshqaruv tuzilmasining sifat jihatidan rivojlanishi, bozorni qamrab olgan va ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar segmentlarining ko'rsatkichidir.
   
3. 
   Raqobat ustunliklari biznesning sifat ko'rsatkichlari bo'lib, buning natijasida kompaniya raqobatchilar bilan qarama-qarshilik ko'rsatadi, sotish bozorlari uchun kurashadi, moddiy, moliyaviy va intellektual resurslarga kirish. Raqobat ustunliklariga ega bo'lish - iste'molchilar talabini qondirish uchun kompaniya maqsadlariga erishishning asosiy usullaridan biridir.
   
4. 
   Kompaniyaning mahsulotlari - bu kompaniya tomonidan ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlar bo'lib, ularni sotish biznesning asosiy joriy maqsadi hisoblanadi. Mahsulot sifatining iste’molchilar talabiga mos kelishi kompaniya muvaffaqiyatining asosiy omili hisoblanadi. Kompaniya tomonidan tovarlarni chiqarish va xizmatlar ko'rsatish biznesdagi asosiy harakatdir, shuning uchun strategiyaning aksariyat elementlari, pirovardida, mahsulot hajmini oshirish va uning sifatini yaxshilashga qaratilgan.
   
5. 
   Sotish bozorlari - ishlab chiqarilgan mahsulot iste'molchilari va uni ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilar o'rtasidagi tovar-pul ayirboshlash sohasi. Savdo chegaralari iste'molchilarning maqsadli auditoriyasi o'rtasidagi geografik cheklovlar va ijtimoiy-iqtisodiy cheklovlar bilan belgilanadi.
   
6. 
   Resurs salohiyati - moddiy va nomoddiy majmui moddiy resurslar u bilan kompaniya yakuniy mahsulotni ishlab chiqaradi. Moddiy resurslar potentsiali mahsulot ishlab chiqarish uchun xom ashyo bo'lib xizmat qiluvchi ma'lum materiallar yoki yarim tayyor mahsulotlarga biznesning kirish imkoniyati bilan tavsiflanadi. Nomoddiy potentsial - kompaniyaning strategiyasini amalga oshirish, rivojlanishni moliyalashtirish, biznesning qiymatini, intellektual ehtiyojlarini qondirish uchun investitsiyalarni jalb qilish uchun biznes imkoniyatlari. Resurslarni baholash biznes-rejada moliyalashtirish strategiyasini to'g'ri amalga oshirish uchun zarurdir.
   
7. 
   Birlashish va sotib olish - kompaniyaning samarasizligini bartaraf etishga tayyorligi tarkibiy bo'linmalar, ishlab chiqarishning bir qismini sotish, shuningdek, bozorlarni rivojlantirish va mahsulot turlarini ko'paytirish maqsadida korxonalarni sotib olish biznesning strategik boshqaruv jarayonida imkon qadar tezroq takomillashtirishga intilishini tavsiflaydi.
   
8. 
   Rivojlanish taktikasi - kompaniyaning o'sishiga, uning yangi bozorlarda mavjudligini ko'paytirishga, mahsulot turlarini kengaytirishga qaratilgan harakatlar majmui. Taktik harakatlar majmuasini rejalashtirish va amalga oshirish talabning ortishi, yangi texnologiyalarning paydo bo'lishining natijasidir. Har qanday taktika biznesni rivojlantirishning umumiy strategiyasining bir qismidir.
   
9. 
   Korporativ madaniyat - bu kompaniya xodimlariga xos bo'lgan qadriyatlar tizimi. Xodimlarning shaxsiy fazilatlari va xulq-atvor tuzilishining korxonaning strategik maqsadlari va taktik usullariga muvofiqligi hozirgi jamoaning investorlar tomonidan shakllantirilgan va rivojlanish strategiyasida mustahkamlangan maqsadlariga erishish qobiliyatini tavsiflaydi.
   

16. Strategiyani ishlab chiqish ketma-ketligi

Strategik rejalashtirish va uni boshqarish boshqaruv faoliyati nuqtai nazaridan eng muhim harakatlarni amalga oshirishga yordam beradi:

• 
  biznes rivojlanishini bashorat qilish;
  
• 
  tashqi ogohlantirishlarni kuzatish va ularning oq jarayonga ta'siri;
  
• 
  amalga oshirish to'g'ri tanlov rivojlanish yo‘nalishlari.
  

Biroq, strategiyani qo'llashdan barcha imtiyozlarni to'liq olish uchun uni biznesga ta'sir qiluvchi barcha omillarni hisobga olgan holda, ketma-ketlikda to'g'ri shakllantirish kerak.
Yakka tartibdagi kompaniya uchun biznes strategiyasini ishlab chiqish qat'iy belgilangan tartibda amalga oshiriladi:

• 
  tahlil tashqi muhit- bozorlarni o'rganish: talab, taklif, raqobat maydoni;
  
• 
  tahlil ichki muhit kompaniyalar - kompaniyaning imkoniyatlarini, korporativ madaniyatini, resurslardan foydalanishni o'rganish;
  
• 
  tashkilotning missiyasi va maqsadlarini ishlab chiqish - biznesning mavjudligi maqsadini shakllantirish, yakuniy maqsadlar va rivojlanishning taktik bosqichlarini taqsimlash;
  
• 
  rivojlanish strategiyasini tanlash - korporativ qadriyatlarni qondiradigan yakuniy maqsadlarga erishish uchun taktikalar to'plamini aniqlash;
  
• 
  strategiyalarni amalga oshirish - kompaniyaning taktik maqsadlarini amalga oshirishga qaratilgan harakatlarni amalga oshirish;
  
• 
  strategiyaga rioya etilishi ustidan doimiy monitoring - kompaniya faoliyatini monitoring qilish mexanizmlarini ishlab chiqish, motivatsion va jazo mexanizmlarini joriy etish, asosiy vazifalarni amalga oshirishni tartibga solish uchun mo'ljallangan tashqi omillarga reaktsiyalar tizimini ishlab chiqish.