Boshqarmasi

3. Molekula va atom o’lchamlari. Molekula massasi.
Bir atomli (geliy He, argo’n Ar, neon Ne kabi inert gazlar ), ikki atomli (kislorod O₂, Vodorod H₂, azot N₂, ) va ko’p atomli (suv H₂O sulfat kislata H₂SO₄ karbanat angidrid CO₂ metan CH₄) molekulalar bo’lishi mumkin. Turli modda atomlari birikib ko’p atomli molekulalarni hosil qiladi. Masalan, suv molekulasi ikkita vodorod H atomi va bitta kislorod O atomidan tuzilgan (3 – rasm ).

3-rasm.
vodorod molekulasi kislorod molekulasi suv molekulasi.

Moy tomchisini suv yuzida yoyilishini kuzatib molekula o’lchami (diametri ) haqida fikr yuritish mumkin.

Suv sirtiga hajmi V=10^-9 m³ bolgan moy tomchisi tomizsak, tomchi 0,5m² yuzaga yoyiladi. Bunda parda bitta molekula diametriga teng qalinlikda deb hisoblab, molekula diametri quidagicha hisoblanadi.

Aniq o’lchashlar atom va molekulalarning diametrlari 2÷3·10^-10 m tartibida bo’ladi. Atom o’lchami 10^-8 sm = 10^-10 m tartibida bo’ladi. Bu o’lchamlarning juda kichikligini faqat taqqoslash orqali tasavvur qilish mumkin. Masalan, agar panjalaringizni siqib qo’lingizni musht qilsangizda, mushtingizni Yer sharidek qilib kattalashtirsangiz, shunday kattalashtirishda atom sizning mushtingizcha keladi.
Suv molekulasining diametri 3 · 10^-10 m bo’lsa uning egallagan hajmi taxminan m³ boladi. Unda 1 sm³ hajmdagi suv molekulalarning soni
ta bo’ladi
1 g suv 1 sm³ hajmni egallasa va unda N=3∙10²² ta molekula bo’lsa bitta molekula massasi

– bitta suv molekulasi massasi. m – suv massasi. N – m massali suyuqlikdagi molekulalar soni.
Boshqa modda molekulalari ham shunga yaqin qiymatga ega bo’ladi. Ammo juda ko’p molekulalardan organik moddalar molekulalarining massalari bundan katta boladi.