Bosim ostida payvandlash

Bir fazali nuqtali payvandlash mashinalarining texnik tavsifi

Paramtrlari	Ustki elektrodi radial suriladi		Ustki elektrodi to‘ppa-to‘g‘ri suriladi
	МТ–604	МТ–810	МТ–1222	МТ–1818	МТ–2102	МТ–2517
Nominal tok kuchi, кА: payvandlash toki uzoq muddatli ikkilamchi tok	6,3 2,8	8 3,6	12,5 7	26 9	20 9	25 14
Nominal quvvat, кVА	14,8	20	60	100	221	170
Ikkilamchi kuchlanish, V	1,63–2,66	1,42–2,84	2,08–4,16	3-6	5	5,41–8,45
Transformatsiya koeffitsientini rostlash bosqichlari soni	4	8	8	6	8	-
Elektrodlar qulochi, mm	200–275	200–315	500	500	1200	500
Nominal siqish kuchi, N	2000	3000	6180	6180	19600	12300
Elektrodning umumiy yurishi (ish yurishi + qo‘shimcha yurish), mm	20	20	80	80	100	100
Kam uglerodli po‘latlarning payvandlash qalinliklari diapazoni, mm	0,2–2	0,25	0,5–5	0,8–2,5	1–4	1–6
Eng yuqori unumdorligi, minutiga nuqta	140	180	375	300	150	150
Rostlagich	РЦС–403	РЦС–403	РЦС–503	РЦС–403	БЦ–205	БЦ–5ВПС
Gabarit o‘lchamlari, mm: Balandligi Eni Uzunligi	1237 452 833	1410 410 1083	1900 386 1340	1695 450 1420	2320 450 1450	2200 550 1685
Og‘irligi, kg	230	325	440	800	1680	1200

2 - jadval
Tok ikkilamchi konturda to‘g‘rilanadigan uch fazali nuqtali payvandlash mashinalarning texnik tavsifi

Paramtrlari	МТВР–4001	МТВ–8002	МТВ–16002
Nominal tok kuchi, кА: payvandlash toki uzoq muddatli ikkilamchi tok	40 14	80 36	160 56
O‘rnatilgan quvvat, кVА	350	600	1200
Transformatsiya koeffitsientini rostlash bosqichlari soni	6	8	8
Elektrodlar qulochi, mm	800–1200	1500	1720
Ochilishi, mm	380	600	650
Nominal siqish kuchi, N	1180–12200	2200–72000	12700–200000
Elektrodning umumiy yurishi (ish yurishi + qo‘shimcha yurish), mm	18–200	30–200	30–200
Payvandlanadigan materiallar qalinliklari diapazoni, mm: Kam uglerodli po‘latlar Legirlangan po‘latlar va titan qotishmalari Aluminiy qotishmalari	0,3–3 0,3–2,5 0,3–2,5	0,8–5 1,4–4,5	3–10 3–8
Eng yuqori unumdorligi, minutiga nuqta	60	20	10
Gabarit o‘lchamlari, mm: Balandligi Eni Uzunligi	1640 900 3040	3750 1150 3450	4000 1160 3635
Og‘irligi, kg	2640	6600	14000

3 - jadval
Kondensatorli nuqtali payvandlash mashinalarining texnik tavsifi

Paramtrlari	Kichik quvvatli mashinalar		Katta quvvatli mashinalar
	ТКМ–15	МТК–1601	МТК–5002	МТК–8004
Nominal tok kuchi, кА: payvandlash toki uzoq muddatli ikkilamchi tok	16 –	16 –	50 8	80 14
O‘rnatilgan quvvat, кVА	0,6	2	20	70
Kondensator batareyasining eng katta sig‘imi, mkF	600	3200	105000	315000
Kondensatorlarini zaryadlashning eng katta kuchlanishi, V	960	500	380	380
Nominal siqish kuchi, N Payvandlah kuchi Cho‘kichlash kuchi	50 –	60 –	520 1670	2450 4900
Elektrodlar qulochi, mm	150	150	600	1500
Elektrodning umumiy yurishi (ish yurishi + qo‘shimcha yurish), mm	20	5 + 50	20+100	20+180
Payvandlanadigan materiallar qalinliklari diapazoni, mm: Kam uglerodli po‘latlar Legirlangan po‘latlar Aluminiy va magniy qotishmalari	0,05–0,7 – –	0,05– 0,8 – –	– 0,3–1,2 0,3–1,2	– 0,3–2 0,3–2,5
Gabarit o‘lchamlari, mm: Balandligi Eni Uzunligi	685 80 1285	1365 940 980	2110 840 2400	3350 1000 2830
Og‘irligi, kg	200	400	2700	5700

2-Amaliy mashg`ulot
Bir - nuqtali kontaktli payvandlash rejimlarini hisoblash.
I. Ishdаn mаqsаd: Bir - nuqtali kontaktli payvandlash rejimlarini hisoblashni o`rganish.
II. Qisqаchа nаzаriy mа’lumоt: Payvandlash rejimi elektr, mexanik va vaqt parametrlari majmuidan iborat bo‘lib, bularni sifatli birikma olish uchun payvandlash uskunalari bilan ta’minlanadi.
Issiqlik ajratish va issiqlik chetlatish jarayonlarining tutgan o‘rniga qarab qattiq hamda yumshoq payvandlash rejimlari farq qilinadi.
Qattiq rejim 1–4 mm qalinlikdagi detallarni payvandlashda t_pay<0,02s bo‘lganda payvandlash tokining qisqa muddatli kuchli impulsi bilan ajralib turadi. Bu holda harorat maydoni asosan ajralib chiqaligan issiqlik bilan belgilanadi. Qattiq rejimda qizish va sovish tezligi yukori bo‘ladi. Bunda chayqalib to‘kilishga moyillik ortadi va buning oldini olish uchun payvandlash kuchi oshiriladi.
Yumshoq rejim uchun tokning oqish muddati ancha uzoqligi (t_pay>0,1s), kuchning nisbatan kichikligi xosdir. Bunda detal ichida va elektrodlar orasida ancha katta issiqlik almashinuvi yuz beradi.
Nuqtali payvandlash rejimiga I_pay, t_pay, F_pay, ba’zan esa F_ch, t_ch, shuningdek, elektrodlar ish yuzasining o‘lchamlari (d_E, R_E) kiradi.
Rejimlarni hisoblash, hisoblash-tajriba o‘tkatish va tajriba o‘tkazish usullari bilan aniqlash mumkin. Rejimlarga oid ko‘plab tavsiyalar (odatda jadvallar, nomogrammalar, grafiklar ko‘rinishida) mavjud. Ammo bu rejimlar taxminiy bo‘lib, payvannlashdan oldin tekshirishni, muayyan shart-sharoitni (yuzani hozirlash, yig‘ish, uskunlarning ahvoli va b.) inobatga olish uchun tez-tez tuzatishlar kiritishni talab kiladi.
Tuzatishlar kiritish namunalarida, quyma o‘zakning diametri va rejim parametrlariga bog‘liq holda amalga oshiriladi. Agar diametr yetarli bo‘lmasa, I_pay oshiriladi. Chayqalib to‘kilishning oldini olish uchun F_pay oshiriladi. Agar o‘zakda darzlar bo‘lsa, F_ch oshiriladi.
Namunalarni sinash natijalari ijobiy bo‘lib, sifatli birikma hosil bo‘lganda payvandlash rejimi tegishli hujjatlar qayd etiladi va uzelni payvandlashga ruxsat beriladi. Ammo haqiqatan mavjud (real) detallarni payvandlash paytida jarayonga turli noqulay omillar ta’sir qilib, tanlangan rejim parametrlarini amalla o‘zgartirib yuborishi mumkin. Bunday omillarga elektrod ish yuzasining yalpayishini, detallar qarshiligi va payvandlash konturining o‘zgarishini, tarmoq kuchlanishi, pnevmotarmoqdagi havo bosimi o‘zgarishini va hokazolarni ko‘rsatish mumkin. Shu bois har bir aniq holda ushbu noqulay omillar ta’sirini kamaytirish, paramatrlarni barqarorlashtirish yoki ularning avtomatik rostlanishi zarurligi masalasi hal qilib olinadi.

2.3.1-rasm.Nuqtali payvandlashda kuch va tok siklogrammasi.

Nuqtali va chokli payvandlash qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega birikmalarning zichligi va atmosfera gazlaridan himoyalanishi ishonchlidir, bu esa legirlovchi elementlarning oksidlanishi yoki bug‘lanib ketishiga deyarli barham beradi; jarayonning hamma bosqichlarida payvandlash joyida bosim yukori bo‘ladi hamda sikl ichida uni o‘zgartirish mumkin, natijada gaz tufayli yuz beradigan g‘ovakdorlikka chek qo‘yish, shuningdek qolliq kuchlanishlar qiymatini va ishorasini samarali boshqarish mumkin bo‘ladi; metallning jadal siljishi yupqa sirtqi qatlamlarning yemirilishi hamda aralashib ketishiga yordam beradi; o‘zak metalini legirlash qiyin bo‘lsa-da, ammo mumkin; qizish muddati qisqa va termik ta’sir zonasi eng kalta: nuqtalarning chekka qismlarida zo‘riqish-larning to‘planishi juda yuqori; payvandalsh siklini ichida oldindan va butkul avtomatlashtirish imkoniyati bor.

Amaliyotda uzellarning qalinligi, xossalari, shakli hamda muhimligiga, shuningdek payvandlash uskunalarining bor imkoniyatlariga qarab, nuqtali payvandlashda kuch va tokning quyidagi siklogrammalari qo‘llaniladi:
a) o‘zgarmas payvandlash kuchi F_pay bilan –3 mm gacha qalinlikdagi metallarni nuqtali payvandlashda ko‘proq qo‘llaniladi;
b) o‘zgarmas payvandlash kuchi F_pay bilan va cho‘kichlash kuchi F_ch ni qo‘yish bilan – qiziganda darz ketishga moyil qalin detal va metallar uchun;
d) oldindan qisish F_qis va cho‘qichlash bilan – tirkishlarni bartaraf etish va chayqalib to‘kilishlarning oldini olish uchun, shuningdek detallarni oldindan suyuq, qoplama (yelim, lok, grunt) bilan qoplab payvandlashda;
e) payvandlash kuchini bosqichma-bosqich oshirib borish (F_payI dan F_payII gacha) va cho‘kichlash kuchi F_ch bilan –4 mm dan qalin detallarni payvandlashda;
f) qo‘shimcha tok impulsi vositasida oldindan qizdirish bilan – payvandlash tirqishlarini yo‘qotish va ichki chayqalib to‘kilishlarning oldini olish uchun;
g) keyin qizdirish bilan – qiziganda darz ketishga moyillikni kamaytirish, termik ishlovni amalga oshirish yoki F_ch qiymatini kichiklashtirish maqsadida;
h) oldindan va keyin qizdirish bo‘lgan uch impulsli dastur.
Payvandlash impulsining davomliligi va qiymatini mos ravishda rostlash orkali qattiq, yoki yumshoq rejim hosil qilinadi.

2.3.2-rasm.Turli mashinalardagi toki impulsining shakllari:
a– o‘zgaruvchan tok mashinalardagi; b– modulyatsiyali o‘zgarmas tok mashinalaridagi; d– past chastotali tok mashinalaridagi; e– tok ikkilamchi konturda to‘g‘rilanadigan mashinalardagi; f– kondensatorli mashinalardagi (I_pay– oniy payvandlash toki; I_i.pay– ishlayotgan payvandlash toki; I_{max pay}– eng katta (maksimal) payvandlash toki; I_max - eng katta sekin pasayish toki; t_pay– payvandlash tokining muddati (vaqti); t_kat– tokning kattalashish muddati; t_pas– payvandlash tokning pasayish muddati).
Misol. Kam uglerodli po‘latdan olingan 4 mm qalinlikdagi listlarni ish qismining diametri 12 mm bo‘lgan elektrodlar bilan nuqtali payvandlash dagi tok kuchi aniqlansin; payvandlash vaqti 1s. Po‘lat likvidusi harorati 1500°C, po‘lat uchun c=0,67 kJ/(kg·K), mis uchun 0,38 kJ/(kg·K), po‘lat uchun γ=7800kg/m³, miss uchun 8900 kg/m³, po‘lat uchun a=9·10^-6m²/s, miss uchun a=8·10^-6m²/s. Payvandlash jarayoni oxiridagi listlarning qarshiligi 58 mk .
Ushbu hisoblashlarni bajaramiz:
кJ.
k₁=0,8 vах₂=4 bo‘lganda Q₂ ni aniqlaymiz:
Q₂=0,8∙3,14∙12∙10^-3∙ (12∙10^-3 + 12∙10^-3) ∙2∙4∙10^-3∙0,67∙7800∙1500/411,3 кJ
k₂=1,5 vах₃= bo‘lganda Q₃ ni aniqlaymiz:
Q₃=2∙1,5∙(3,14∙122∙10^-6/4)∙36∙10^-3∙0,38∙8900∙1500/87,7 кJ.
U holda
Q_EE= 7+11,3+7,7=26 кJ,
I_pay= кА